Page 14 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

vµ lµng Trung CÇn, huyÖn Nam §µn. Tõ truyÒn ®· lµm cho d©n téc ta ®−îc håi sinh víi quèc hiÖu
thèng hiÕu häc ®· s¶n sinh ra nhiÒu nhµ trÝ thøc míi: V−¬ng quèc V¹n Xu©n (542 - 602).
næi danh nh− Tr¹ng nguyªn B¹ch Liªu, Tr¹ng Vµo thÕ kû VIII, Mai Thóc Loan l·nh ®¹o nh©n
nguyªn Hå T«ng Thèc, Th¸m Hoa NguyÔn V¨n d©n Hoan - DiÔn vïng dËy khëi nghÜa chèng ¸ch
Giai, Th¸m hoa Phan Thóc Trùc, §×nh nguyªn cai trÞ hµ kh¾c, tµn b¹o cña nhµ §−êng. Tõ thµnh
TiÕn sÜ Phan §×nh Phïng, TiÕn sÜ Ng« TrÝ Hßa, V¹n An vµ c¨n cø Sa Nam (Nam §µn), «ng cïng
®¹i thi hµo NguyÔn Du (danh nh©n v¨n hãa thÕ nghÜa qu©n kÐo ra ¸i Ch©u (Thanh Hãa), tiÕn
giíi) víi TruyÖn KiÒu bÊt hñ, nhµ th¬ kiªm nhµ c«ng ra B¾c, ®¸nh chiÕm phñ thµnh Tèng B×nh
kinh tÕ thñy lîi tµi ba NguyÔn C«ng Trø, danh y (Hµ Néi), gi¶i phãng c¶ n−íc råi tù x−ng lµ Mai
H¶i Th−îng L·n ¤ng Lª H÷u Tr¸c víi bé H¶i H¾c §Õ (n¨m 722). Thµnh V¹n An trë thµnh quèc
Th−îng y t«ng t©m tÜnh tr¸c tuyÖt, nhµ sö häc ®« trong thêi ®iÓm Êy.
NguyÔn NghiÔm víi bé ViÖt sö bÞ l·m ®−îc ca ngîi N¨m 1285, nh©n d©n xø NghÖ ®· gãp phÇn
lµ “danh bót”, nhµ c¸ch t©n NguyÔn Tr−êng Té... chÆn ®¸nh mét h−íng tÊn c«ng tõ Nam ra B¾c cña
Xø NghÖ cã truyÒn thèng yªu n−íc vµ c¸ch giÆc Nguyªn M«ng; chñ t−íng giÆc lµ Toa §« ph¶i
m¹ng rÊt ®¸ng tù hµo. Trong h¬n ngµn n¨m B¾c bá vïng nµy rót qu©n ra Thanh Hãa. Trong cuéc
thuéc, nh©n d©n vïng nµy ®· tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn chèng Nguyªn M«ng, ®Êt nµy cã danh
nhiÒu cuéc ®Êu tranh chèng bän thèng trÞ ngo¹i t−íng Hoµng T¸ Thèn, cã c«ng chÆn giÆc vïng ven
bang, giµnh tù chñ. biÓn vµ cã biÖt tµi lÆn l©u ®Ó ®ôc thuyÒn giÆc.
Cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Tr−ng mïa Xu©n n¨m 40 Vµo thÕ kû XV, ®Þa bµn chiÕn l−îc NghÖ - TÜnh
bïng næ ë quËn Giao ChØ, ®−îc d©n “Cöu Ch©n vµ lµ “®Êt ®øng ch©n” cña triÒu Lª S¬ ®Ó chèng giÆc

NhËt Nam ®Òu h−ëng øng c¶” (theo §¹i ViÖt sö Minh, gi¶i phãng ®Êt n−íc. T¹i ®©y ®· diÔn ra
l−îc). Trong c¸c cuéc khëi nghÜa cña Chu §¹t ë “TrËn Bå §»ng nh− sÊm vang chíp giËt, trËn Trµ
1
quËn Cöu Ch©n n¨m 157; khëi nghÜa L−¬ng Long L©n nh− tróc chÎ tro bay” . Trong thêi ®ã, C−¬ng
ë quËn Giao ChØ n¨m 178; khëi nghÜa Bµ TriÖu quèc c«ng NguyÔn XÝ (quª huyÖn Nghi Léc) lËp
n¨m 248, ®ång bµo c¸c d©n téc ë huyÖn Hµm Hoan ®−îc nhiÒu chiÕn c«ng oanh liÖt vµ cã vai trß
(bao gåm ®Êt NghÖ - TÜnh ngµy nay) ®Òu tÝch cùc quyÕt ®Þnh trong viÖc trõng trÞ bän ph¶n tÆc, ®−a
h−ëng øng. §Õn n¨m 542, nh©n d©n vïng nµy ®· ____________
gãp phÇn xøng ®¸ng trong cuéc khëi nghÜa cña Lý
1. NguyÔn Tr·i: Toµn tËp, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi,
BÝ (Lý Nam §Õ). Th¾ng lîi cña cuéc khëi nghÜa ®ã 1978, tr. 79.

11 12