Page 20 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

s¸ng ngêi khÝ tiÕt cña «ng cßn l−u truyÒn l¹i ngµn “... Däc ®−êng T©y ph¸ hñy
®êi sau qua sù tÝch “¨n cç ®Çu ng−êi”. §èt hÕt cöa hÕt nhµ
PhÝa t©y nam nói Chung lµ d·y Thiªn NhÉn GiÕt con nÝt, «ng tra (giµ)
1
(ngh×n ®Ønh) uèn l−în nh− “®µn ngùa ruæi quanh” . ChØ trõ riªng trÝch s¸p 1
2
N¬i ®©y, Lª Lîi, NguyÔn Tr·i ®· x©y thµnh Lôc CÇu Phï §ång löa t¸p
Niªn trong thêi chèng qu©n x©m l−îc nhµ Minh. §øc NghÜa còng ra tro
NghÜa qu©n Lam S¬n ®· lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng C¶ Xu©n LiÔu, Xu©n Hå
hiÓn h¸ch trªn ®Êt NghÖ An nh− trËn Bå TÊt vµ Nghe mét mïi khÐt lÑt” .
3
trËn Bå §»ng.
Sèng trong quang c¶nh s¬n thñy h÷u t×nh th¬
C¸ch nói Chung kho¶ng ba kil«mÐt vÒ phÝa
méng nh−ng nh©n d©n lµng Sen thêi x−a rÊt
®«ng lµ lµng Th¸i X¸ (nay thuéc x· H−ng §¹o,
nghÌo khæ; hÇu hÕt c¸c c¨n nhµ trong lµng ®Òu
huyÖn H−ng Nguyªn, tØnh NghÖ An), quª tæ cña
lµm b»ng tranh, tre, nøa l¸, c¬m ch¼ng ®ñ ¨n, ¸o
ng−êi Anh hïng ¸o v¶i Quang Trung. TriÒu ®×nh quÇn kh«ng ®ñ mÆc. Tuy vËy, d©n lµng nµy l¹i rÊt
nhµ NguyÔn hÌn h¹ ®· cho ®µo b¶y c¸i giÕng hiÕu häc, c¸c líp häc ch÷ H¸n ®−îc më ë nhiÒu
“yÓm” quanh ch©n nói §¹i H¶i ®Ó hßng tiªu diÖt n¬i; nhiÒu ng−êi thi ®ç tó tµi, cö nh©n, cã ng−êi ®ç
tËn gèc nßi gièng T©y S¬n. tíi ba, bèn khoa tó tµi v× mong ®¹t cho ®−îc tÊm
PhÝa b¾c nói Chung lµ c¸c lµng Xu©n Hå, Xu©n b»ng cö nh©n vµ cao h¬n n÷a. Do ®ã, t¹i ®©y l©u
LiÔu, n»m d−íi d·y §¹i HuÖ, n¬i tËp kÕt nghÜa dÇn ®· h×nh thµnh nªn mét tÇng líp nho sÜ ®«ng
binh cña Héi V¨n th©n NghÖ An lµm lÔ tÕ cê, më ®¶o. Mäi ng−êi ®Òu tù ý thøc ®−îc r»ng, viÖc häc
®Çu cuéc khëi nghÜa Gi¸p TuÊt (1874) nh»m ®¸nh hµnh kh«ng chØ ®Ó hiÓu biÕt vÒ ®¹o lý lµm ng−êi,
“c¶ TriÒu lÉn T©y”: ®Ó khái bÞ ng−êi ®êi khinh rÎ mµ cßn ®Ó kiÕm kÕ
____________
DËp d×u trèng ®¸nh cê xiªu
1. TrÝch s¸p: lÖnh triÒu ®×nh b¾t d©n ®¹o ë t¶n ra c¸c
Phen nµy quyÕt ®¸nh c¶ TriÒu lÉn T©y!
vïng ®Ó dÔ qu¶n thóc.
§©y còng lµ vïng tõng bÞ giÆc Ph¸p tµn s¸t, 2. CÇu Phï §ång ë cuèi x· Xu©n LiÔu, huyÖn Nam §µn,
thiªu hñy tan hoang: gÇn Tru«ng HÕn.
3. VÌ Cè Bang ®¸nh T©y, trÝch trong Th¬ v¨n yªu n−íc
____________
nöa sau thÕ kû XIX (1858-1900), Nxb. V¨n häc, Hµ Néi,
1. Bïi D−¬ng LÞch: NghÖ An phong thæ ký. 1976, tr. 461-462.

17 18