Page 200 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Kho¶ng gi÷a n¨m 1910, Phã C«ng sø NghÖ An (phô tr¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh, thu chi mäi kho¶n
lµ ¤giª (Oger) −a thÝch v¨n häc d©n gian An Nam cña lµng x·). Nh©n dÞp ®ã, «ng ®· t×m c¸ch gi¶m
nªn ®· yªu cÇu hµo lý c¸c lµng x· ph¶i tæ chøc s−u nhÑ s−u thuÕ, rót ®−îc 36 mÉu ruéng c«ng ®em
tÇm ca dao, tôc ng÷, c©u ®èi, c©u ®è, truyÒn chia cho d©n - mét viÖc kh«ng dÔ g× lµm ®−îc
thuyÕt, truyÖn cæ tÝch... ®Ó cung cÊp cho y nghiªn trong t×nh h×nh x· héi lóc bÊy giê. §Æc biÖt, «ng
cøu. §−îc biÕt NguyÔn Sinh Khiªm lµ cùu häc ®· chñ tr× viÖc lËp mét b¶n h−¬ng −íc nh»m c¶i
sinh Quèc häc HuÕ, cã tr×nh ®é kh¸ vÒ H¸n tù, c¸ch tôc lÖ cóng tÕ, ®×nh ®¸m vèn nÆng nÒ, phøc
quèc ng÷ vµ tiÕng Ph¸p, y mêi «ng ®Õn Tßa C«ng t¹p, tèn kÐm; ®ång thêi, vËn ®éng nh©n d©n nªn
sø gióp viÖc. Lµm viÖc ®−îc Ýt l©u th× gi÷a «ng vµ bá hñ tôc cóng tÕ, ®èt vµng m· cho ®ì tèn kÐm v«
¤giª x¶y ra m©u thuÉn vÒ khuynh h−íng vµ Ých. Mäi thø lÔ l¹t trong n¨m ®Òu tËp trung vµo
ph−¬ng ph¸p s−u tÇm v¨n häc d©n gian. Vèn cã “Xu©n Thu nhÞ kú” (mét n¨m hai lÇn vµo mïa
1
b¶n tÝnh kh¼ng kh¸i, kh«ng chÞu næi th¸i ®é miÖt Xu©n vµ mïa Thu) .
thÞ l¸o x−îc cña ¤giª, «ng ®· nhiÒu lÇn chèng l¹i N¨m 1913, mÆc dï ViÖt Nam Quang phôc héi ®·
vµ th«i lµm viÖc cho h¾n. ®Õn håi kÕt thóc (C−êng §Ó ®· bÞ c¶nh s¸t Anh b¾t
¤ng cã tÝnh “h¶o h¸n”, “gi÷a ®−êng gÆp sù bÊt ngµy 8-7-1913; Phan Béi Ch©u bÞ tæng ®èc Qu¶ng
b×nh mµ tha”; hÔ thÊy ai bÞ däa n¹t, øc hiÕp, ®¸nh Ch©u Long TÕ Quang b¾t ngµy 24-12-1913), nh−ng
®Ëp lµ «ng can thiÖp, gióp ng−êi bÞ h¹i, kh«ng c¸c thµnh viªn ph¸i b¹o ®éng tõ thêi Duy T©n héi
qu¶n ng¹i nguy hiÓm ®Õn b¶n th©n m×nh. ¤ng nh− §éi Quyªn, Êm Vâ ë NghÖ TÜnh vÉn bÝ mËt
lu«n xung phong ®i ®Çu trong c¸c viÖc ®−a yªu duy tr× ho¹t ®éng vµ qua l¹i liªn l¹c víi chÞ em
s¸ch ®ßi quyÒn lîi cho d©n lµng. N¨m 1912, nh©n NguyÔn ThÞ Thanh vµ NguyÔn Sinh Khiªm.
dÞp Toµn quyÒn §«ng D−¬ng Anbe Xar« (Albert Cho r»ng «ng NguyÔn Sinh Khiªm cã tÝnh “gµn
Sarrau) kinh lý qua thµnh phè Vinh, «ng ®· thay b−íng” l¹i hay uèng r−îu, cã thÓ lung l¹c ®−îc,
mÆt nh©n d©n lµng Kim Liªn chuyÓn cho Toµn bän quan l¹i NghÖ An gäi «ng ®Õn, võa h¨m däa,
quyÒn mét b¶n ®iÒu trÇn víi néi dung yªu cÇu nhµ võa xoa dÞu vµ dïng tiÒn hßng mua chuéc «ng chØ
n−íc b¶o hé ph¶i níi réng quyÒn tù do d©n chñ, ®iÓm cho chóng b¾t §éi Quyªn vµ Êm Vâ. Khi
gi¶m bít s−u cao thuÕ nÆng, truyÒn b¸ quèc ng÷, chóng ®−a tiÒn vµ høa sÏ hËu th−ëng n÷a nÕu b¾t
më mang d©n trÝ... ____________
N¨m 1913, nhê b¶n tÝnh thËt thµ, th¼ng th¾n,
1. Theo TrÇn Minh Siªu: Nh÷ng ng−êi th©n trong gia
«ng ®−îc d©n lµng tÝn nhiÖm bÇu lµm h−¬ng b¶n ®×nh B¸c Hå, S®d, tr.94.

197 198