Page 19 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

1)
§¸nh h¬n mÊy trËn, ®Þch nh©n liÖt lµ.
Gia Long l¹i dÊy can qua,
BÞ T©y S¬n ®uæi, ch¹y ra n­íc ngoµi.
Tù m×nh ®· ch¼ng cã tµi,
Nhê T©y qua cøu, tÝnh bµi gi¶i v©y.
Nay ta mÊt n­íc thÕ nµy,
Còng v× vua NguyÔn r­íc T©y vµo nhµ,
Kh¸c g× câng r¾n c¾n gµ,
R­íc voi dÇy m¶, thiÖt lµ ngu si.
Tõ n¨m T©n Hîi trë ®i,
1*
T©y ®µ g©y chuyÖn thÞ phi víi m×nh.
VËy mµ vua chóa triÒu ®×nh,
Kh­ kh­ cø t­ëng lµ m×nh kh«n ngoan.
Nay ta n­íc mÊt nhµ tan
Còng v× nh÷ng lò vua quan ngu hÌn.
_____________
1* ThÞ phi lµ l«i th«i.
17
Cïng thµnh cßn mÊt lµm g­¬ng ®Ó ®êi.
N­íc ta bÞ Ph¸p c­íp råi,
Ngän cê khëi nghÜa nhiÒu n¬i lÉy lõng;
Trung Kú ®¶ng Phan §×nh Phïng
Ra tay ®¸nh Ph¸p, vÉy vïng mét ph­¬ng.
1*
MÊy n¨m ra søc CÇn V­¬ng ,
Bän «ng T¸n ThuËt næi ®­êng H­ng Yªn,
Giang san ®éc lËp mét miÒn,
¤ng Hoµng Hoa Th¸m ®Êt Yªn tung hoµnh.
Anh em khè ®á, khè xanh,
M­u khëi nghÜa t¹i Hµ thµnh n¨m x­a,
TØnh Th¸i Nguyªn víi SÇm N­a,
KÕ nhau khëi nghÜa rñi ch­a ®­îc toµn.
K×a Yªn B¸i, nä NghÖ An
Hai lÇn khëi nghÜa tiÕng vang hoµn cÇu.
Nam Kú im lÆng ®· l©u,
N¨m kia khëi nghÜa ®­¬ng ®Çu víi T©y.
_____________
1* CÇn V­¬ng lµ gióp vua Hµm Nghi ®¸nh T©y.
19
N¨m Tù §øc thËp nhÊt niªn ,
Nam Kú ®· lät d­íi quyÒn giÆc T©y.
H¨m l¨m n¨m sau trËn nµy,
Trung Kú còng mÊt, B¾c Kú còng tan,
Ngµn n¨m gÊm vãc giang san,
BÞ vua hä NguyÔn ®em hµng cho T©y!
Téi kia cµng ®¾p cµng ®Çy,
Sù t×nh cµng nghÜ cµng cay ®¾ng lßng.
N­íc ta nhiÒu kÎ t«i trung,
TÊm lßng tiÕt nghÜa r¹ng cïng tuyÕt s­¬ng.
Hoµng DiÖu víi NguyÔn Tri Ph­¬ng,
_____________
1) Tù §øc thËp nhÊt niªn lµ n¨m 1858. §ã lµ n¨m
thùc d©n Ph¸p næ sóng tÊn c«ng §µ N½ng, b¾t ®Çu
cuéc chiÕn tranh x©m l­îc n­íc ta. Trong phÇn
Nh÷ng n¨m quan träng, cã ghi: "N¨m 1847... T©y b¾t
®Çu ®¸nh n­íc ta". ë ®©y, t¸c gi¶ nãi ®Õn sù kiÖn hai
chiÕn h¹m Ph¸p vµo vïng bÓ §µ N½ng ®· ngang
nhiªn b¾n ®¾m mÊy chiÕn thuyÒn ViÖt Nam.
18
B¾c S¬n ®ã, §« L­¬ng ®©y!
KÐo cê khëi nghÜa, ®¸nh T©y b¹o tµn.
XÐt trong lÞch sö ViÖt Nam,
D©n ta vèn còng vÎ vang anh hïng.
NhiÒu phen ®¸nh b¾c dÑp ®«ng,
Oanh oanh liÖt liÖt con Rång ch¸u Tiªn.
Ngµy nay ®Õn nçi nghÌo hÌn,
V× ta chØ biÕt lo yªn mét m×nh.
§Ó ng­êi ®Ì nÐn, xem khinh,
§Ó ng­êi bãc lét ra t×nh t«i ng­¬i!
B©y giê Ph¸p mÊt n­íc råi,
Kh«ng ®ñ søc, kh«ng ®ñ ng­êi trÞ ta.
GiÆc NhËt B¶n th× míi qua,
C¸i nÒn thèng trÞ ch­a ra mèi mµnh.
L¹i cïng Tµu, Mü, Hµ, Anh,
Kh¾p n¬i cã cuéc chiÕn tranh rÇy rµ.
Êy lµ nhÞp tèt cho ta,
Næi lªn kh«i phôc n­íc nhµ tæ t«ng.
Ng­êi chóng Ýt, ng­êi m×nh ®«ng
20