Page 94 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Míi vÒ HuÕ mÊy th¸ng mµ TÊt Thµnh ®· biÕt thøc, NguyÔn TÊt Thµnh rÊt thÊm thÝa nçi nhôc
nhiÒu chuyÖn vÒ vua Thµnh Th¸i. Vua ®· tõng mÊt chñ quyÒn cña d©n téc. ChÝnh thêi ®iÓm sèng
nu«i d−ìng c¶ mét ®éi qu©n míi trong thµnh néi, trong kh«ng khÝ c¨ng th¼ng, ngét ng¹t bëi nh÷ng
bao gåm c¶ ®éi n÷ kþ binh, ngµy ngµy tËp luyÖn, sù kiÖn “®éng trêi” kÓ trªn ®· hun ®óc nªn lßng
móa ®ao, phi ngùa, b¾n sóng. §Æc biÖt, vua kh«ng c¨m thï giÆc Ph¸p cao ®é vµ ý chÝ muèn “lµm trai
nÖ cæ, kh«ng theo nh÷ng tôc lÖ, phÐp t¾c qu¸ kh¾t cho ®¸ng nªn trai”.
khe, phiÒn to¸i cña c¸c triÒu vua tr−íc, mµ tr¸i §èi víi «ng Thõa biÖn NguyÔn Sinh Huy, tõ
l¹i, vua còng cæ vò cho xu h−íng duy t©n. ¤ng c¾t khi nhËn viÖc ë Bé LÔ, tuy bÒ ngoµi vÉn gi÷ th¸i
tãc ng¾n, mÆc ©u phôc, häc quèc ng÷, l¸i thuyÒn ®é b×nh th¶n, vui vÎ víi c¸c ®ång sù, nh−ng trong
m¸y... ®Ó cho d©n b¾t ch−íc noi theo. lßng “vui lµ vui g−îng kÎo lµ, ai tri ©m ®ã mÆn
Nh−ng, bçng mét h«m, TÊt Thµnh ®−îc th©n mµ víi ai”. Ch÷ “trung qu©n” (trung víi vua) cßn
phô b¸o tin bÊt ngê: Vua Thµnh Th¸i ®· bÞ truÊt cã nghÜa lý g×? Còng nh− mét sè nhµ nho kh¸c,
ng«i vµ bÞ ®−a ®i ®µy biÖt xø! Ng−êi ta b¶o nhµ quan niÖm vÒ “trung qu©n” cña «ng ®· ®æi kh¸c.
vua bÞ ®iªn! ¤ng ®· béc lé t©m tr¹ng cña m×nh trong mét
BiÕt c¸c con m×nh hiÓu ®−îc thùc chÊt vô viÖc buæi b×nh v¨n ë gi¶ng ®−êng Di Lu©n, Tr−êng
®Æc biÖt quan träng ®ã, «ng NguyÔn Sinh S¾c Quèc Tö Gi¸m:
kh«ng nãi nhiÒu, chØ nh¾c nhë c¸c con nªn gi÷ th¸i “Quan tr−êng thÞ n« lÖ trung chi n« lÖ hùu n« lÖ”.
®é b×nh th−êng vµ tiÕp tôc häc hµnh nh− tr−íc. (Quan tr−êng lµ n« lÖ trong ®¸m ng−êi n« lÖ l¹i
§óng nh− tin ®ån kh¾p kinh thµnh HuÕ, ngµy cµng n« lÖ h¬n).
3-9-1907, thùc d©n Ph¸p c«ng bè b¶n v¨n tèn vÞ Trong lóc «ng ®ang ng¸n ngÈm, “ngæn ngang
(truÊt ng«i) vua Thµnh Th¸i, vµ chØ ba h«m sau, tr¨m mèi bªn lßng” th× l¹i cã ng−êi tõ lµng Sen
Ph¸p ®−a Hoµng tö VÜnh San míi b¶y, t¸m tuæi vµo tËn kinh ®« ®Ó nhê cËy «ng xin cho viÖc lµm,
lªn ng«i víi niªn hiÖu lµ Duy T©n.
kÎo ë quª nhµ sèng qu¸ khèn khæ. ¤ng ®µnh lùa
Kh©m sø Ph¸p cßn tr¾ng trîn vin cí vua cßn lêi khuyªn gi¶i ®Ó ng−êi bµ con kh¨n gãi quay vÒ.
bÐ, buéc triÒu ®×nh ph¶i lËp mét “Phô chÝnh phñ”
Nh©n thÓ, «ng göi cho ng−êi ch¸u lµ NguyÔn Sinh
®Ó gióp vua ®iÒu hµnh c«ng viÖc triÒu chÝnh, vµ
Lý mét bøc th− ng¾n:
ng−êi ®øng ®Çu c¸i “Phô chÝnh phñ” Êy l¹i lµ viªn
Kh©m sø Xinvanh LªvÐcc¬ (Sylvain Lesvecque). “Nh©n sinh nh−îc ®¹i méng
Bän Ph¸p léng hµnh ®Õn møc tét cïng, lµm cho ThÕ sù nh− phï v©n
d©n chóng v« cïng phÉn né. Víi ®é tuæi 17, cã häc Uy thÕ bÊt tóc thÞ

91 92