Page 122 - Microsoft Word - KE CHUYEN DANH NHAN VIET NAM....doc

Trong dÞp nµy, khi sø ®oµn An Nam ®i qua c¸c trªn, theo mùc n−íc d©ng. BiÕt ®−îc ®iÒu ®ã, vÞ
ch©u phñ Trung Hoa ®Òu bÞ hä gäi lµ di quan di häc gi¶ ng−êi Tµu kinh ng¹c thèt lªn: “¤ng lµ bËc
môc, nghÜa lµ quan l¹i mäi rî. Khi sø ®oµn ®Õn kú tµi x−a nay hiÕm”.
QuÕ L©m, Lª Quý §«n viÕt th− cho quan Tæng Trong thêi gian ®i sø, «ng mang theo mét sè t¸c

trÊn Qu¶ng Ch©u ®Ó ph¶n ®èi c¸ch gäi nµy. Víi phÈm cña m×nh. C¸c vÞ Nho thÇn ng−êi Tµu truyÒn
uy tÝn vµ häc vÊn cña Lª Quý §«n, triÒu ®×nh nhau xem vµ rÊt th¸n phôc. §Ò ®èc Qu¶ng T©y
Trung Hoa ®µnh ph¶i chÊp nhËn bá nh÷ng danh Chu Béi Liªn, mét häc gi¶ cã tiÕng ®êi Thanh, nhËn
tõ miÖt thÞ khinh khi nµy vµ gäi sø ®oµn lµ An xÐt: “N−íc t«i cã nhiÒu nh©n tµi, nh−ng nh÷ng
Nam Cèng sø. ng−êi cã tµi nh− sø qu©n chØ ®−îc cã mét vµi”.
§Õn nay, ng−êi ta vÉn cßn truyÒn tông l¹i N¨m 1764, «ng xin vÒ trÝ sÜ, ®ãng cöa viÕt s¸ch.
nh÷ng c©u chuyÖn thó vÞ, ca ngîi tµi n¨ng uyªn T−¬ng truyÒn, thêi gian nµy, cã sø nhµ Thanh
b¸c cña «ng trong dÞp ®i sø Tµu. sang, tíi cöa ¶i th× dõng l¹i kh«ng ®i n÷a, mµ chØ
Mét vÞ quan triÒu Thanh, còng cã tiÕng lµ uyªn ®−a mét tÊm vãc, cã ®Ò mét ch÷ rÊt l¹, vµ nh¾n
th©m, nghe tiÕng Lª Quý §«n cã trÝ nhí kú l¹, míi chõng nµo gi¶i ®−îc, th× sø míi vµo n−íc.
bµy c¸ch ®Ó thö tµi «ng. ¤ng nµy dÉn Lª Quý §«n Vua, chóa héi c¶ quÇn thÇn l¹i hái, ch¼ng ai

®Õn chïa xem v¨n bia, c¹nh ng«i chïa cã con s«ng, ®o¸n ra ch÷ g× c¶, chóa lo l¾m. C¸c quan t©u r»ng
thñy triÒu lªn rÊt m¹nh. Chê ®Õn khi thñy triÒu ph¶i hái Lª Quý §«n th× may ra míi gi¶i ®−îc.
d©ng tíi ch©n bia, vÞ nµy míi dÉn «ng tíi xem. Sau Chóa sai ng−êi ®Õn mêi Lª Quý §«n gi¶i. ¤ng
®ã, trªn ®−êng vÒ, «ng ta hái: b¶o xin vua göi cho sø nhµ Thanh mét tÊm ¸o
- Tiªn sinh thÊy néi dung bµi v¨n bia thÕ nµo? cÇu , hä sÏ tøc kh¾c ®Õn ngay. Vua chóa, quÇn
1
Lª Quý §«n th¶n nhiªn ®äc l¹i vanh v¸ch, thÇn còng ch−a hiÓu ý nghÜa ra sao, nh−ng cø
kh«ng sai mét ch÷. theo lêi Lª Quý §«n. Qu¶ nhiªn, nhËn ®−îc ¸o, sø
VÞ quan nä ng¹c nhiªn ®Õn söng sèt, kh«ng Thanh ®Õn ngay. Ngµy sø ®Õn, Lª Quý §«n ®−îc
thèt lªn lêi. Nguyªn do lµ ch÷ H¸n cæ viÕt tõ trªn cö ra tiÕp. §«n viÕt vµo mét m¶nh giÊy ®á bèn ch÷
xuèng d−íi, tõ ph¶i qua tr¸i, n−íc l¹i ngËp tõ d−íi “PhØ xa bÊt ®«ng” (kh«ng ph¶i ch÷ “xa” (xe) còng
lªn. VÞ quan nä ch¾c mÈm Lª Quý §«n cã tµi
th¸nh còng kh«ng ®äc næi. ThÕ mµ, «ng nhí kh«ng _______________
sãt mét ch÷. Th× ra, Lª Quý §«n ®äc tõ d−íi lªn 1. ¸o may b»ng da, dïng cho quan l¹i, quý téc.

119 120