Page 114 - 9786045773079
P. 114

1
 Các nhà Nho yêu nước có tên tuổi cũng đã gặp   như xưởng nước mắm và trường Dục Thanh  thì
 nhau  ở  đây. Cụ Nguyễn Thông,  một sĩ phu  đã   vẫn còn. Đó là cơ sở duy nhất của phong trào Duy
 xung phong đầu quân ngay từ khi thực dân Pháp   Tân còn tồn tại.

 nổ súng đánh chiếm Sài Gòn. Khi triều đình nộp   Trường Dục Thanh đón anh Thành về dạy học.
 ba tỉnh miền Tây cho giặc, cụ bỏ quê Gia Định ra   Bác sĩ Nguyễn Kinh Chi kể lại những điều mình
 đây xây Ngọa du sào , đọc sách, dạy học trò. Cụ   ghi nhớ:
 1
 Nghè Trần Quý Cáp vốn là giáo thụ Nghĩa Hành,   - Năm mười ba tuổi tôi theo cha vào sống ở Phan

 vì hoạt động trong hội Hiệp thương Công ty mà   Thiết. Cụ là người có chân trong Hội Liên Thành.
 bị đổi vào phủ Hàm Thuận. Phan Thiết cũng là   Cụ cho tôi theo học ở trường Dục Thanh. Trường
 nơi cụ Đặng Nguyên Cẩn đã làm Đốc học. Mảnh   dạy Quốc ngữ, chữ Pháp và chữ Hán cho học sinh
                                        2
 đất có sức nhóm họp người hiền này, các cụ Phan   từ lớp Tư đến lớp Nhất . Số học sinh toàn trường có
                 khoảng gần một trăm, gồm các cháu trong cơ quan
 Bội Châu, Phan Chu Trinh cũng đã dừng lại. Sự   hội và con em các gia đình lao động bên ngoài. Một
 gặp gỡ của những tâm hồn cao đẹp ấy là điều tất   phần sinh hoạt phí nhà trường là do tiền lãi của

 nhiên mà không phải là chuyện tình cờ. Sự tụ trí,   Hội cung cấp.
 tụ lực ở đây đã dẫn đến những việc làm có ý nghĩa   Nhưng hội cũng nghèo. Trường học là một ngôi
 cho đời sau. Đó là sự ra đời của Hội Liên Thành,   nhà kiểu cũ lợp ngói âm dương do hai người con trai
 một tổ chức lấy việc sản xuất nước mắm để gây   của nhà thơ Nguyễn Thông hiến cho Hội Liên

 quỹ giúp phong trào Đông Du.   Thành. Riêng một ngôi nhà ấy chưa đủ chỗ đặt các
 Khi anh Thành vào đây, các cụ hoặc bị giết,   lớp học, Hội phải làm thêm một số nhà nữa để có
 hoặc bị tù  đày nơi chân trời góc  biển, nhưng   chỗ cho các thầy giáo và học sinh trọ lại.
 những cơ sở đã hoạt động yêu nước do các cụ lập ra   Trường ngoảnh mặt ra con sông Cà Ty. Xung

 ___________     quanh trường không có tường ngăn. Vách tường
                 ___________
 1.  Ngọa du sào: (1)  Ngọa du: nằm mà  tưởng tượng
 mình được thưởng ngoạn, quan sát; (2) sào ở đây chỉ nơi ở   1. Hội Liên Thành Phan Thiết thành lập năm 1906
 theo nghĩa khiêm tốn. Cụ Nguyễn Thông xây một nhà lầu   cùng một lần với việc lập Liên Thành thư xã  ở Phú Bài
 để nghỉ ngơi đọc sách, dạy học trò, xem xét chờ đợi thời   (Thừa Thiên). Đến năm 1909 thì Hội mở trường Dục Thanh.
 cuộc. Cụ đặt tên căn nhà là Ngọa du sào.   2. Tương đương khoảng từ lớp hai đến lớp bốn hiện nay.
    111          112
   109   110   111   112   113   114   115   116   117   118   119