Page 113 - 9786045773079
P. 113

1
                     Các nhà Nho yêu nước có tên tuổi cũng đã gặp                                     như xưởng nước mắm và trường Dục Thanh  thì
                 nhau  ở  đây. Cụ Nguyễn Thông,  một sĩ phu  đã                                       vẫn còn. Đó là cơ sở duy nhất của phong trào Duy
                 xung phong đầu quân ngay từ khi thực dân Pháp                                        Tân còn tồn tại.

                 nổ súng đánh chiếm Sài Gòn. Khi triều đình nộp                                          Trường Dục Thanh đón anh Thành về dạy học.
                 ba tỉnh miền Tây cho giặc, cụ bỏ quê Gia Định ra                                        Bác sĩ Nguyễn Kinh Chi kể lại những điều mình
                 đây xây Ngọa du sào , đọc sách, dạy học trò. Cụ                                      ghi nhớ:
                                        1
                 Nghè Trần Quý Cáp vốn là giáo thụ Nghĩa Hành,                                           - Năm mười ba tuổi tôi theo cha vào sống ở Phan

                 vì hoạt động trong hội Hiệp thương Công ty mà                                        Thiết. Cụ là người có chân trong Hội Liên Thành.
                 bị đổi vào phủ Hàm Thuận. Phan Thiết cũng là                                         Cụ cho tôi theo học ở trường Dục Thanh. Trường
                 nơi cụ Đặng Nguyên Cẩn đã làm Đốc học. Mảnh                                          dạy Quốc ngữ, chữ Pháp và chữ Hán cho học sinh
                                                                                                                             2
                 đất có sức nhóm họp người hiền này, các cụ Phan                                      từ lớp Tư đến lớp Nhất . Số học sinh toàn trường có
                                                                                                      khoảng gần một trăm, gồm các cháu trong cơ quan
                 Bội Châu, Phan Chu Trinh cũng đã dừng lại. Sự                                        hội và con em các gia đình lao động bên ngoài. Một
                 gặp gỡ của những tâm hồn cao đẹp ấy là điều tất                                      phần sinh hoạt phí nhà trường là do tiền lãi của

                 nhiên mà không phải là chuyện tình cờ. Sự tụ trí,                                    Hội cung cấp.
                 tụ lực ở đây đã dẫn đến những việc làm có ý nghĩa                                       Nhưng hội cũng nghèo. Trường học là một ngôi
                 cho đời sau. Đó là sự ra đời của Hội Liên Thành,                                     nhà kiểu cũ lợp ngói âm dương do hai người con trai
                 một tổ chức lấy việc sản xuất nước mắm để gây                                        của nhà thơ Nguyễn Thông hiến cho Hội Liên

                 quỹ giúp phong trào Đông Du.                                                         Thành. Riêng một ngôi nhà ấy chưa đủ chỗ đặt các
                     Khi anh Thành vào đây, các cụ hoặc bị giết,                                      lớp học, Hội phải làm thêm một số nhà nữa để có
                 hoặc bị tù  đày nơi chân trời góc  biển, nhưng                                       chỗ cho các thầy giáo và học sinh trọ lại.
                 những cơ sở đã hoạt động yêu nước do các cụ lập ra                                      Trường ngoảnh mặt ra con sông Cà Ty. Xung

                 ___________                                                                          quanh trường không có tường ngăn. Vách tường
                                                                                                      ___________
                     1.  Ngọa du sào: (1)  Ngọa du: nằm mà  tưởng tượng
                 mình được thưởng ngoạn, quan sát; (2) sào ở đây chỉ nơi ở                               1. Hội Liên Thành Phan Thiết thành lập năm 1906
                 theo nghĩa khiêm tốn. Cụ Nguyễn Thông xây một nhà lầu                                cùng một lần với việc lập Liên Thành thư xã  ở Phú Bài
                 để nghỉ ngơi đọc sách, dạy học trò, xem xét chờ đợi thời                             (Thừa Thiên). Đến năm 1909 thì Hội mở trường Dục Thanh.
                 cuộc. Cụ đặt tên căn nhà là Ngọa du sào.                                                2. Tương đương khoảng từ lớp hai đến lớp bốn hiện nay.
                                                                 111                                  112
   108   109   110   111   112   113   114   115   116   117   118