Page 113 - 9786045773079
P. 113
1
Các nhà Nho yêu nước có tên tuổi cũng đã gặp như xưởng nước mắm và trường Dục Thanh thì
nhau ở đây. Cụ Nguyễn Thông, một sĩ phu đã vẫn còn. Đó là cơ sở duy nhất của phong trào Duy
xung phong đầu quân ngay từ khi thực dân Pháp Tân còn tồn tại.
nổ súng đánh chiếm Sài Gòn. Khi triều đình nộp Trường Dục Thanh đón anh Thành về dạy học.
ba tỉnh miền Tây cho giặc, cụ bỏ quê Gia Định ra Bác sĩ Nguyễn Kinh Chi kể lại những điều mình
đây xây Ngọa du sào , đọc sách, dạy học trò. Cụ ghi nhớ:
1
Nghè Trần Quý Cáp vốn là giáo thụ Nghĩa Hành, - Năm mười ba tuổi tôi theo cha vào sống ở Phan
vì hoạt động trong hội Hiệp thương Công ty mà Thiết. Cụ là người có chân trong Hội Liên Thành.
bị đổi vào phủ Hàm Thuận. Phan Thiết cũng là Cụ cho tôi theo học ở trường Dục Thanh. Trường
nơi cụ Đặng Nguyên Cẩn đã làm Đốc học. Mảnh dạy Quốc ngữ, chữ Pháp và chữ Hán cho học sinh
2
đất có sức nhóm họp người hiền này, các cụ Phan từ lớp Tư đến lớp Nhất . Số học sinh toàn trường có
khoảng gần một trăm, gồm các cháu trong cơ quan
Bội Châu, Phan Chu Trinh cũng đã dừng lại. Sự hội và con em các gia đình lao động bên ngoài. Một
gặp gỡ của những tâm hồn cao đẹp ấy là điều tất phần sinh hoạt phí nhà trường là do tiền lãi của
nhiên mà không phải là chuyện tình cờ. Sự tụ trí, Hội cung cấp.
tụ lực ở đây đã dẫn đến những việc làm có ý nghĩa Nhưng hội cũng nghèo. Trường học là một ngôi
cho đời sau. Đó là sự ra đời của Hội Liên Thành, nhà kiểu cũ lợp ngói âm dương do hai người con trai
một tổ chức lấy việc sản xuất nước mắm để gây của nhà thơ Nguyễn Thông hiến cho Hội Liên
quỹ giúp phong trào Đông Du. Thành. Riêng một ngôi nhà ấy chưa đủ chỗ đặt các
Khi anh Thành vào đây, các cụ hoặc bị giết, lớp học, Hội phải làm thêm một số nhà nữa để có
hoặc bị tù đày nơi chân trời góc biển, nhưng chỗ cho các thầy giáo và học sinh trọ lại.
những cơ sở đã hoạt động yêu nước do các cụ lập ra Trường ngoảnh mặt ra con sông Cà Ty. Xung
___________ quanh trường không có tường ngăn. Vách tường
___________
1. Ngọa du sào: (1) Ngọa du: nằm mà tưởng tượng
mình được thưởng ngoạn, quan sát; (2) sào ở đây chỉ nơi ở 1. Hội Liên Thành Phan Thiết thành lập năm 1906
theo nghĩa khiêm tốn. Cụ Nguyễn Thông xây một nhà lầu cùng một lần với việc lập Liên Thành thư xã ở Phú Bài
để nghỉ ngơi đọc sách, dạy học trò, xem xét chờ đợi thời (Thừa Thiên). Đến năm 1909 thì Hội mở trường Dục Thanh.
cuộc. Cụ đặt tên căn nhà là Ngọa du sào. 2. Tương đương khoảng từ lớp hai đến lớp bốn hiện nay.
111 112
