Page 110 - 9786045773079
P. 110

tâm với đất nước, với dân tộc không một ai được yên   Anh đang sống trong ngôi trường Quốc học với
 ổn. Cụ Phan Bội Châu vốn  được nhiều người coi   Huế mùa xuân. Xuân đến tăng cho Huế màu xanh,
 như là một hy vọng, một “Ông Thánh” cũng đã đến   xanh của dòng sông, xanh của những  đồi thông.
 lúc phải tâm sự: “Khoảng mùa Hạ và mùa Thu năm   Nắng xuân làm trắng thêm những trang vở học trò.
 1
 Thân  nào là tàn sát dân xin xâu ở Trung Kỳ, nào   Người ta miệt mài, rạo rực dưới ngọn đèn dầu,
 là sự hy sinh của các liệt sĩ ở Bắc Kỳ, các thương   bên ô cửa sổ. Người ta tìm thấy khoa học, vũ trụ,
 hội, học hội ở Trung Kỳ kế tiếp nhau tan vỡ. Còn   kim cổ, Đông Tây và sự thật, lẽ sống trong đỗ đạt,
 các  đồng chí tâm huyết thì trong một lúc  người   công danh, lương tiền. Xã hội xưa gọi việc học là

 chết, kẻ tù đày, chân trời tiều tụy, nước mất khôn   nghề nghiệp có lẽ vì việc học tạo ra nghề nghiệp,
 2
 ngăn, thân có sống thừa cũng là vô ích” .   dẫn đến nghề nghiệp.
 Đối với anh Côn, ngoài tin tức chung còn có   Anh Côn có một quan niệm về học và thi khác
 những tin về gia đình. Thân phụ bị đày biệt xứ.   hẳn. Anh cũng cần mẫn tích lũy kiến thức, chăm
 Anh ruột của anh,  một  thanh niên khá  thông   chú đón đợi thời gian, nhưng anh cũng làm đầy đủ
 minh và chị ruột của anh, người phụ nữ can đảm,   những việc cần thiết để từ giã Huế thân yêu khi
 cả hai cùng hoạt động yêu nước đã bị theo dõi ráo   mùa thi sắp đến.
 riết rồi bị bắt, bị tù. Nhưng anh Côn không chán   Bọn mật thám luôn theo dõi anh. Tên chánh
 nản. Anh tin một ngày kia đất nước anh sẽ được   cảnh sát người Pháp của thành phố đã đến lớp nhìn
 giải phóng, đồng bào anh sẽ được tự do. Hồi còn   ngó rồi gặp đốc học bàn chuyện đuổi anh. Nhưng vô
 tuổi mười ba theo thân phụ đi khắp vùng Nghệ -   ích, anh có ý định ra đi từ trước và đã để lại cho

 Tĩnh, anh đã nghe đến ba khẩu hiệu lớn của cuộc   chúng một sự chưng hửng bất ngờ.
 cách mạng tư sản Pháp:  “Tự do”,  “Bình  đẳng”,   Anh Nguyễn Sinh Côn rời Huế ra đi với một
 “Bác ái”. Anh muốn “tìm xem những gì ẩn đằng   tên mới, như một lời khẳng định, một niềm tin:
 sau những chữ ấy” .    Nguyễn Tất Thành.
 3
 ___________

 1. Năm Mậu Thân (1908).
 2. Theo Phan Bội Châu niên biểu, Sđd.
 3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
 thật, Hà Nội, 2021, t.1, tr.461.

    107          108
   105   106   107   108   109   110   111   112   113   114   115