Page 110 - 9786045773079

tâm với đất nước, với dân tộc không một ai được yên Anh đang sống trong ngôi trường Quốc học với
ổn. Cụ Phan Bội Châu vốn được nhiều người coi Huế mùa xuân. Xuân đến tăng cho Huế màu xanh,
như là một hy vọng, một “Ông Thánh” cũng đã đến xanh của dòng sông, xanh của những đồi thông.
lúc phải tâm sự: “Khoảng mùa Hạ và mùa Thu năm Nắng xuân làm trắng thêm những trang vở học trò.
1
Thân nào là tàn sát dân xin xâu ở Trung Kỳ, nào Người ta miệt mài, rạo rực dưới ngọn đèn dầu,
là sự hy sinh của các liệt sĩ ở Bắc Kỳ, các thương bên ô cửa sổ. Người ta tìm thấy khoa học, vũ trụ,
hội, học hội ở Trung Kỳ kế tiếp nhau tan vỡ. Còn kim cổ, Đông Tây và sự thật, lẽ sống trong đỗ đạt,
các đồng chí tâm huyết thì trong một lúc người công danh, lương tiền. Xã hội xưa gọi việc học là

chết, kẻ tù đày, chân trời tiều tụy, nước mất khôn nghề nghiệp có lẽ vì việc học tạo ra nghề nghiệp,
2
ngăn, thân có sống thừa cũng là vô ích” . dẫn đến nghề nghiệp.
Đối với anh Côn, ngoài tin tức chung còn có Anh Côn có một quan niệm về học và thi khác
những tin về gia đình. Thân phụ bị đày biệt xứ. hẳn. Anh cũng cần mẫn tích lũy kiến thức, chăm
Anh ruột của anh, một thanh niên khá thông chú đón đợi thời gian, nhưng anh cũng làm đầy đủ
minh và chị ruột của anh, người phụ nữ can đảm, những việc cần thiết để từ giã Huế thân yêu khi
cả hai cùng hoạt động yêu nước đã bị theo dõi ráo mùa thi sắp đến.
riết rồi bị bắt, bị tù. Nhưng anh Côn không chán Bọn mật thám luôn theo dõi anh. Tên chánh
nản. Anh tin một ngày kia đất nước anh sẽ được cảnh sát người Pháp của thành phố đã đến lớp nhìn
giải phóng, đồng bào anh sẽ được tự do. Hồi còn ngó rồi gặp đốc học bàn chuyện đuổi anh. Nhưng vô
tuổi mười ba theo thân phụ đi khắp vùng Nghệ - ích, anh có ý định ra đi từ trước và đã để lại cho

Tĩnh, anh đã nghe đến ba khẩu hiệu lớn của cuộc chúng một sự chưng hửng bất ngờ.
cách mạng tư sản Pháp: “Tự do”, “Bình đẳng”, Anh Nguyễn Sinh Côn rời Huế ra đi với một
“Bác ái”. Anh muốn “tìm xem những gì ẩn đằng tên mới, như một lời khẳng định, một niềm tin:
sau những chữ ấy” . Nguyễn Tất Thành.
3
___________

1. Năm Mậu Thân (1908).
2. Theo Phan Bội Châu niên biểu, Sđd.
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, 2021, t.1, tr.461.

107 108