Page 121 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Bị buộc tội “thông với người bội quốc (tức Phan hợp pháp với thực dân, nhận thấy đây là một cơ
Bội Châu) và xướng thuyết dân quyền, cùng các hội tốt để tiến hành hoạt động chống Pháp công
cuộc khai thương lập học”, Huỳnh Thúc Kháng khai, lại được sự động viên của nhiều nhân sĩ, trí
bị đày ra Côn Đảo suốt 13 năm, chịu đựng đủ thức cùng các nhà tư sản dân tộc đương thời,

mọi hình thức tra khảo, gông xiềng, nhục hình, Huỳnh Thúc Kháng đã đứng ra ứng cử tại ba hạt
cấm cố. là Tam Kỳ, Thăng Bình, Tiên Phước của tỉnh
Năm 1921 được ra tù, về quê sinh sống bằng Quảng Nam và trúng cử, được bầu làm Viện
công việc chế tác đồ trang sức từ đồi mồi, nhưng trưởng Viện dân biểu Trung Kỳ.
Huỳnh Thúc Kháng vẫn bị chính quyền thực dân Gần một năm sau khi giữ chức Viện trưởng
theo dõi, đe dọa. Viện dân biểu Trung Kỳ, nhằm tạo vốn cho những
Năm 1923, Khâm sứ Trung Kỳ Pasquier hoạt động chính trị, tháng 4-1927, Huỳnh Thúc
(Paxkiê) mời Huỳnh Thúc Kháng ra cộng tác với Kháng thành lập Công ty Huỳnh Thúc Kháng ở Đà
chính quyền thực dân, cho giữ một chức quan ở Nẵng chuyên ngành in và báo chí. Lấy tư cách
Viện Bác cổ Huế, tham gia vào việc biên soạn bộ Viện trưởng Viện dân biểu Trung Kỳ, Huỳnh Thúc
Hán - Việt tự điển nhưng cụ không nhận. Kháng xin phép xuất bản tờ báo Tiếng dân như là
Không ra làm quan cho triều đình Huế, cơ quan ngôn luận của Viện dân biểu Trung Kỳ,
Huỳnh Thúc Kháng tiếp tục ở lại quê hương, nhưng trên thực tế, tờ báo là diễn đàn để đòi một

nghiên cứu sách thuốc chữa bệnh cho dân. Năm số quyền tự do, dân chủ trong khuôn khổ những
1925, nhận ra “gió mây đổi sắc, dư luận phân cải cách có tính chất tư sản và hợp pháp.
vân”, trước tình cảnh đau khổ của nhân dân, Trong 27 tháng trên cương vị là Viện trưởng
Huỳnh Thúc Kháng nhận thấy không thể ngồi Viện dân biểu Trung Kỳ, Huỳnh Thúc Kháng cùng
yên ở ẩn được, mà phải nhập thế, tìm lại nguồn nhóm dân biểu tiến bộ đã tích cực đấu tranh đòi
cảm hứng trước việc nước, việc dân như những ban hành hiến pháp, cải tổ bộ máy quan lại, đòi mở
năm tháng tuổi trẻ nhiệt thành. Đúng vào lúc đó, rộng quyền hạn của Viện dân biểu, ban bố những
ở Trung Kỳ, thực hiện chính sách “ve vãn thuộc quyền tự do dân chủ, chống lại một số chính sách
địa”, thực dân Pháp cải tổ Hội đồng tư vấn thành kinh tế - xã hội của thực dân Pháp và Nam triều
Viện dân biểu. Vốn có tư tưởng yêu nước theo như đòi giảm thuế đinh, thuế điền, bỏ độc quyền

đường lối cải lương và luôn chủ trương đấu tranh muối rượu, lập sở dinh điền để khai khẩn đất

117 118