Page 23 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Phần I: ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC
theo. Ở nhà bà Loan đã từ giã cõi đời vừa lúc bước sang
tuổi ba mươi ba. Bà con láng giềng ở thành Nội đã mai
táng bà ở chân núi Ba Tầng thuộc dãy Ngự Bình. Còn lại
Sinh Cung lo bế ẵm em trai và sống qua ngày trong sự
thương yêu đùm bọc của hàng xóm.
Giữa Tết Tân Sửu (1901) đang ở Hoàng Trù, nhận
được tin dữ, ông Sắc vô cùng đau đớn vội vàng một mình
vào Huế. Sau những ngày đau buồn vĩnh biệt người vợ
thân yêu, ông đưa hai anh em Sinh Cung về quê để nhờ
bên ngoại trông nom giúp rồi trở lại Huế cho kịp kỳ thi
Hội khoa Tân Sửu (1901). Khoa này ông đậu Phó bảng.
Kể từ khoa Tân Sửu, người đậu Phó bảng bắt đầu
được hưởng hai đặc ân của chính bảng: được vua ban cờ
biển và cho vinh quy bái tổ. Trong lễ xướng danh, ông
Nguyễn Sinh Sắc được vua Thành Thái tặng biển "Ân Tứ
Ninh Gia" (Ơn ban cho gia đình tốt) và cấp phương tiện
đưa về đến tỉnh lỵ An Tịnh (Vinh). Tổng đốc An Tịnh lúc
đó là Đào Tấn đã ra lệnh cho lý trưởng các làng thuộc xã
Chung Cự đưa võng lọng cờ trống lên rước ông Phó bảng.
Đây là vinh dự cực kỳ lớn với nho sinh thành đạt, trong
thiên hạ ai không ham.
Nhưng ông Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc - như ngày
nào đậu cử nhân, sau buổi lễ ra mắt Tổng đốc địa hạt, ông
lại tự đi bộ về làng. Về cách Hoàng Trù bốn cây số, gặp
dân xã đang náo nức kéo nhau đi rước ông. Mọi người vội
trống giong cờ mở, giăng võng mời ông nằm lên cho làng
rước. Ông từ tốn thưa: "Thưa bà con, tôi chưa làm được gì
21
ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC
cho làng cả, sao dám phiền bà con đón rước!". Dù bà con
năn nỉ, ông một mực từ chối. Cuối cùng cả đoàn cùng đi
bộ theo ông Phó bảng trở về làng. Ông ghé về quê ngoại
làm lễ tạ ơn rồi mới sang chào làng bên nội.
Đây cũng là lần đầu tiên Kim Liên có người đỗ đại
khoa. Tục lệ ngày đó đã đỗ đại khoa mà đi ở rể là không
được. Dân làng mới cắt một miếng đất năm sào Trung Bộ,
dựng hàng rào và trích tiền công của làng mua một ngôi
nhà tranh bên Xuân La. Dân làng cùng nhau khiêng về
dựng làm chỗ ở cho ông Phó bảng. Bố con ông quay về
quê nội, sống trong căn nhà lá ba gian đó.
Ngôi nhà này không còn giữ được đến ngày nước nhà
độc lập, sau này đã được chuộc lại và đem về dựng trên
nền nhà cũ, theo khuôn mẫu ngôi nhà xưa. Hôm về thăm
làng Sen lần đầu (1957), Bác đã phát hiện ra lối vào nhà đã
mở sai hướng, Bác đã chỉ cho những người cùng đi:
- Lối đi ngày trước ở bên này! Xưa cha tôi trồng một
bên là hàng cây mạn hảo, một bên là hàng cây râm bụt.
Sau đó, địa phương đã mở lại cổng, làm lại hàng rào
và lối đi hiện nay đã đúng như sự hướng dẫn của Bác.
Gian đầu có bàn thờ với biển phong tặng "Ân Tứ Ninh
Gia" của nhà vua khi ông Nguyễn Sinh Sắc đậu Phó bảng
và lá cờ của dân làng tặng, đề bốn chữ "Phó bảng Phát
Khoa". Sau khi cụ Sinh Sắc qua đời, dòng họ Nguyễn Sinh
đưa lá cờ này vào nhà thờ họ. Năm 1957 Bác về thăm quê
có ghé vào nhà thờ, Bác vui mừng nói:
22