Page 103 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

tước bỏ. Không cam chịu làm nô lệ, các phong trào đấu tranh yêu nước của nhân
dân Việt Nam liên tiếp nổ ra, từ phong trào Cần Vương, Văn Thân đến cuộc
khởi nghĩa nông dân Yên Thế; từ phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục,

Duy Tân đến phong trào chống thuế ở Trung Kỳ và rất nhiều các cuộc đấu tranh
của quần chúng cuối cùng đều bị dìm trong bể máu.
Những năm tháng đó, không chỉ sống ở xứ Nghệ, Nguyễn Tất Thành còn
được sống ở kinh thành Huế. Người không chỉ được học chữ Hán, bước đầu làm
quen với thời đại qua những sách “Tân thư”, “Tân văn” bằng tiếng Hán; được
nghe các thầy giảng giải về nền dân chủ và văn minh phương Tây mà khi theo
học lớp dự bị (préparatoire) ở Trường tiểu học Pháp - bản xứ ở thành phố Vinh
trước đó, lần đầu tiên Nguyễn Tất Thành đã được tiếp xúc với khẩu hiệu Tự do -
Bình đẳng - Bác ái nổi tiếng của cách mạng tư sản Pháp 1789. Sau này, Người
kể lại với nhà văn Liên Xô Ôxíp Manđenxtam rằng: “Khi tôi độ mười ba tuổi,
lần đầu tiên tôi được nghe ba chữ Pháp: Tự do, Bình đẳng, Bác ái. Đối với
chúng tôi, người da trắng nào cùng là người Pháp. Người Pháp đã nói thế. Và từ

thuở ấy, tôi rất muốn làm quen với nền văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì
1
ẩn giấu đằng sau những chữ ấy” .
Trong bối cảnh sớm bị mất mẹ và người em ruột khi mới hơn 10 tuổi đầu,
Nguyễn Tất Thành không chỉ chịu ảnh hưởng bởi các phong trào đấu tranh yêu
nước của nhân dân ta (cuộc khởi nghĩa Hương Khê do Phan Đình Phùng lãnh
đạo, cuộc khởi nghĩa nông dân do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo, mang “nặng cốt
cách phong kiến” dù cốt cách đó có chiều dày hàng ngàn năm; phong trào Đông
Du của Phan Bội Châu, phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh…theo lập
trường dân chủ tư sản Việt Nam - một nước thuộc địa nửa phong kiến và tính
không triệt để của nó) liên tiếp nổ ra và thất bại mà Người còn suy tư, “sớm hiểu

biết và rất đau xót trước cảnh thống khổ của đồng bào”.
Nhờ ảnh hưởng của những thầy giáo tân học và được tiếp xúc với báo chí
tiến bộ, ý muốn đi sang phương Tây để tìm hiểu tình hình các nước và học hỏi
thành tựu văn minh nhân loại đã từng bước lớn dần lên trong tâm trí của Nguyễn
Tất Thành. Trăn trở về con đường cứu nước, lại được cộng hưởng bởi bầu
không khí yêu nước, cảnh thực dân Pháp chém giết người yêu nước, đàn áp các
cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta trong bể máu và những bất công diễn ra thường
ngày… Nguyễn Tất Thành dường như đã hiểu được những hạn chế của các vị
tiền bối trong việc không nhận thức đúng, đầy đủ những yêu cầu cấp bách của
lịch sử đất nước; chưa tìm ra được một con đường đi đúng để các phong trào đấu
tranh yêu nước giành được thắng lợi; đồng thời cũng không thể quy tụ sức mạnh
của quần chúng nhân dân trong cuộc đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng. Trong

khi đó, giai cấp phong kiến với hệ tư tưởng phong kiến đã hết vai trò lịch sử, còn

__________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.1, tr.461.

101