Page 129 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 129
Bµi th¬ võa ra giäng tù tr¸ch m×nh l¹i võa cã ý §Õn nay, ng−êi ta vÉn cßn truyÒn tông l¹i
nªu tªn mét sè lo¹i r¾n (liu ®iu, hæ löa, mai gÇm, nh÷ng c©u chuyÖn thó vÞ, ca ngîi tµi n¨ng uyªn
r¸o, th»n l»n, tr©u, lç, hæ mang), vËy mµ ®äc vÉn b¸c cña «ng trong dÞp ®i sø Tµu.
kh«ng thÊy g× g−îng g¹o. ¤ng kh¸ch thÊy Lª Quý Mét vÞ quan triÒu Thanh, còng cã tiÕng lµ uyªn
§«n míi tý tuæi mµ ®· tµi nh− thÕ, bao nhiªu bùc th©m, nghe tiÕng Lª Quý §«n cã trÝ nhí kú l¹, míi
tøc ®Òu tan biÕn hÕt, tÊm t¾c khen m·i kh«ng th«i. bµy c¸ch ®Ó thö tµi «ng. ¤ng nµy dÉn Lª Quý §«n
N¨m m−êi b¶y tuæi, Lª Quý §«n dù khoa thi ®Õn chïa xem v¨n bia, c¹nh ng«i chïa cã con s«ng,
H−¬ng, ®ç Gi¶i nguyªn, m−êi n¨m sau, trßn hai thñy triÒu lªn rÊt m¹nh. Chê ®Õn khi thñy triÒu
m−¬i b¶y tuæi, thi Héi ®ç Héi nguyªn, vµo thi d©ng tíi ch©n bia, vÞ nµy míi dÉn «ng tíi xem. Sau
§×nh ®ç B¶ng Nh·n (kú thi nµy kh«ng lÊy Tr¹ng ®ã, trªn ®−êng vÒ, «ng nµy hái:
Nguyªn). Sau khi thi ®Ëu, «ng ra lµm quan, gi÷ - Tiªn sinh thÊy néi dung bµi v¨n bia thÕ nµo?
nhiÒu träng tr¸ch trong triÒu. Lª Quý §«n th¶n nhiªn ®äc vanh v¸ch, kh«ng
Lª Quý §«n lµ mét nhµ khoa häc cã kiÕn thøc sai mét ch÷.
uyªn b¸c vµ sù hiÓu biÕt s©u réng. Cã thÓ nãi «ng VÞ quan nä ng¹c nhiªn ®Õn söng sèt, kh«ng
lµ ng−êi th©u tãm ®−îc mäi mÆt tri thøc cña thêi thèt lªn lêi. Nguyªn do lµ ch÷ H¸n cæ viÕt tõ trªn
®¹i lóc bÊy giê. xuèng d−íi, tõ ph¶i qua tr¸i, n−íc l¹i ngËp tõ d−íi
N¨m 1759 (®êi vua Lª HiÓn T«ng), Th¸i th−îng lªn. VÞ quan nä ch¾c mÈm Lª Quý §«n, cã tµi
hoµng Lª ý T«ng mÊt, triÒu ®×nh cö «ng lµm phã th¸nh còng kh«ng ®äc næi. ThÕ mµ «ng nhí kh«ng
sø cïng víi TrÇn Huy MËt cÇm ®Çu mét ph¸i ®oµn sãt mét ch÷. Th× ra Lª Quý §«n ®äc tõ d−íi lªn
sang b¸o tang vµ cèng lÔ cho nhµ Thanh. trªn, theo mùc n−íc d©ng. BiÕt ®−îc ®iÒu ®ã, vÞ
Trong dÞp nµy, sø ®oµn An Nam ®i qua c¸c häc gi¶ ng−êi Tµu kinh ng¹c thèt lªn: "¤ng lµ bËc
kú tµi x−a nay hiÕm".
ch©u phñ Trung Hoa ®Òu bÞ hä gäi lµ Di Quan Di Trong thêi gian ®i sø, Lª Quý §«n mang theo
Môc, cã nghÜa lµ quan l¹i mäi rî. Khi sø ®oµn ®Õn mét sè t¸c phÈm cña m×nh. C¸c vÞ nho thÇn ng−êi
QuÕ L©m, Lª Quý §«n viÕt th− cho quan tæng trÊn Tµu truyÒn nhau xem vµ rÊt th¸n phôc. §Ò ®èc
Qu¶ng Ch©u ®Ó ph¶n ®èi c¸ch gäi nµy. Víi uy tÝn Qu¶ng T©y Chu Béi Liªn, mét häc gi¶ cã tiÕng ®êi
vµ häc vÊn cña Lª Quý §«n, triÒu ®×nh Trung Hoa Thanh, nhËn xÐt: "N−íc t«i cã nhiÒu nh©n tµi,
®µnh ph¶i chÊp nhËn bá nh÷ng danh tõ miÖt thÞ nh−ng nh÷ng ng−êi cã tµi nh− sø qu©n chØ ®−îc cã
khinh khi nµy vµ gäi sø ®oµn lµ An Nam Cèng sø. mét vµi ng−êi".
127 128
