Page 108 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

mét c¸ch l¹ th−êng. ThÇy gi¸o míi viÕt lªn b¶ng mét phÇn tö hñ Nho, vµ ®Ò cao ý thøc “nh©n ®Þnh
bµi RÐcitation (Häc thuéc lßng), anh ®äc mét vµi lÇn, th¾ng thiªn” (con ng−êi th¾ng sè trêi). Cã nh÷ng
thÇy gi¸o lau s¹ch bµi trªn b¶ng, anh cã thÓ ®äc l¹i thanh niªn mÆc ©u phôc ®i ®Õn tËn n¬i th«n xãm,
®−îc. Khi lµm luËn, anh hay chªm nh÷ng c©u v¨n chèn ®×nh trung ®Ó h« hµo, cæ ®éng cho nÕp sèng
vÇn. Cã mét lÇn tr¶ luËn, thÇy Queignec (Qu©ynhec) míi. Hä ®äc bµi “C¸o hñ lËu v¨n” (Bµi v¨n nãi víi
cÇm bµi cña anh Cung giíi thiÖu víi häc sinh c¶ líp c¸c ng−êi hñ lËu):
r»ng: “Cung a traitÐ le sujet de resdaction en vers.
“Nho ¬i! Nh¾n hái mäi nhµ,
1
C’est un ÐlÌve intelligent et vraiement distinguД .
Kh¨ng kh¨ng Nho thÕ sao ra c¸i ®êi?
(Trß Cung ®· lµm c¸i ®Ò luËn nµy b»ng th¬; ®©y lµ
Cæ ¬i! Nh¾n b¶o mäi n¬i,
mét häc sinh th«ng minh vµ xuÊt chóng).
Kh− kh− cæ m·i, ®øng ngåi sao ®©y?
NguyÔn TÊt Thµnh còng nh− bao thanh niªn
Th−¬ng thay! Th−¬ng th¶y! Th−¬ng thay!
ViÖt Nam yªu n−íc kh¸c ch−a cã ®iÒu kiÖn du häc,
Ng¾n than, dµi thë, sù nµy t¹i ai?
hä thi vµo Tr−êng Quèc häc, lîi dông ph−¬ng tiÖn
Ng−êi sao trêi réng, ®Êt dµi,
cña thùc d©n ®Ó më mang kiÕn thøc hiÖn ®¹i,
Ta sao co qu¾p mét n¬i thÕ mµ!
®Æng trë thµnh ng−êi “lÊy gËy «ng ®Ëp l−ng «ng”,
Ng−êi sao nhÑ th¼ng bay xa,
chèng l¹i thùc d©n c−íp n−íc, giµnh ®éc lËp, tù do
Ta sao co kÐo xã nhµ víi nhau?
cho d©n téc.
Ng−êi sao lµm chñ hoµn cÇu,
1
Ta sao n« lÖ cói ®Çu lµm t«i?...” .
IV- LAO VµO LµN SãNG MíI
NguyÔn TÊt Thµnh h¨ng h¸i sung vµo ®éi qu©n
Lóc bÊy giê, nh÷ng lµn sãng duy t©n ®ang d©ng vËn ®éng duy t©n ®Êt n−íc. Anh lµm liªn l¹c cho
cao trong kinh thµnh HuÕ ®· cuèn hót t©m trÝ c¸c sÜ phu chØ ®¹o phong trµo. Håi Êy, hÇu hÕt ®µn
NguyÔn TÊt Thµnh. §©u ®©u ng−êi ta còng lªn ¸n «ng ®Òu ®Ó bói tãc dµi vµ cuèn l¹i mét cuén to sau
hñ tôc mª tÝn dÞ ®oan, tÖ ®×nh ®¸m chÌ chÐn vµ h« g¸y (bói tãc cñ hµnh). Khi phong trµo Duy T©n ré
hµo bá ¸o dµi, mÆc ¸o ng¾n, c¾t tãc ng¾n. Ng−êi ta lªn th× c¸i “bói tã” Êy lµ mét ®èi t−îng cÇn xö lý
®¶ ph¸ t− t−ëng “thiªn mÖnh” (sè trêi) cña nh÷ng ®Çu tiªn. Do ®ã, thùc d©n Ph¸p gäi phong trµo

____________ ____________
1. NguyÔn §¾c Xu©n: §i t×m dÊu tÝch thêi niªn thiÕu 1. Th¬ v¨n yªu n−íc vµ c¸ch m¹ng ®Çu thÕ kû XX
cña B¸c Hå ë HuÕ, S®d, tr.134. (1900 - 1930), S®d, tr.556.

105 106