Page 118 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

mÆc dÇu cã ng−êi kh«ng trùc tiÕp tham gia phong MéT VI£N GI¸M BINH §· Xö Tö B¶Y M¦¥I L¡M
1
trµo chèng thuÕ. C¸c «ng Lª Nguyªn Thµnh, Lý HµO!” .
Hoµng Kh¶i, Cù So¹n, Tó ThiÖp, Tó T¸ (ë Thanh Sèng gi÷a dßng xo¸y cña c¸c phong trµo yªu
Hãa); §Æng Nguyªn CÈn, Chu Tr¹c (ë NghÖ An); n−íc ë kinh ®« HuÕ, NguyÔn TÊt Thµnh nhËn thøc
Ng« §øc KÕ, Lª V¨n Hu©n (ë Hµ TÜnh); Phan ®−îc bao ®iÒu míi mÎ. Anh thÊy râ søc m¹nh hîp
Ch©u Trinh, Huúnh Thóc Kh¸ng (ë Qu¶ng Nam) quÇn cña nh©n d©n. Hµnh ®éng cña d©n chóng ®·
®Òu bÞ ®µy ra C«n §¶o. v−ît ra ngoµi tÇm l·nh ®¹o cña c¸c sÜ phu tiÕn bé.
Cuéc khñng bè d· man cña thùc d©n Ph¸p VËy ph¶i lµm thÕ nµo cho c¸c cuéc ®Êu tranh cña
trong phong trµo Duy T©n vµ phong trµo chèng n«ng d©n kh«ng dÉn tíi chÕt chãc, tï ®µy, lµng
thuÕ ë Trung Kú g©y Ên t−îng v« cïng s©u s¾c ®èi xãm khái bÞ triÖt ph¸ tan hoang? §ã lµ c©u hái
víi NguyÔn TÊt Thµnh. Nh÷ng n¨m vÒ sau, ®· lµm cho NguyÔn TÊt Thµnh ngµy ®ªm tr¨n trë,
nhiÒu lÇn anh nh¾c l¹i Ên t−îng ®ã trong mét sè nghÜ suy.
bµi viÕt cña m×nh:
*
“N¨m 1908, nh©n d©n miÒn Trung kh«ng chÞu
* *
næi s−u cao thuÕ nÆng vµ bao nhiªu sù hµ l¹m
¸p bøc, ®· ph¶i biÓu t×nh. C¸c cuéc biÓu t×nh Êy
Thùc d©n Ph¸p võa ®µn ¸p xong phong trµo
mÆc dï diÔn ra hÕt søc «n hßa, nh−ng ®Òu bÞ
chèng thuÕ Trung Kú th¸ng tr−íc (th¸ng 5-1908) th×
®µn ¸p th¼ng tay. Hµng tr¨m ®Çu r¬i, v« sè
th¸ng sau, chóng l¹i bÞ mét vè bÊt ngê. §ã lµ cuéc
ng−êi bÞ ®i ®µy.
m−u ®¸nh óp Hµ Néi cña nghÜa qu©n Hoµng Hoa
Ng−êi ta lµm ®ñ mäi c¸ch ®Ó vò trang cho
Th¸m, më ®Çu b»ng vô ®Çu ®éc lÝnh Ph¸p ë Hµ
ng−êi An Nam chèng l¹i ®ång bµo hä vµ g©y nªn 2
Néi vµo ngµy 27-6-1908. LÝnh Ph¸p bÞ tróng ®éc ,
nh÷ng vô ph¶n béi.
nh−ng ©m m−u ®¸nh óp Hµ Néi còng bÞ vì lë.
Ng−êi ta tuyªn bè c¸c lµng ph¶i chÞu tr¸ch
Vô ®Çu ®éc ®· g©y tiÕng vang lín. SÜ quan vµ
nhiÖm vÒ nh÷ng vô hçn lo¹n x¶y ra trªn ®Þa phËn binh lÝnh Ph¸p sî h·i, mÊy h«m liÒn kh«ng d¸m
m×nh. Lµng nµo cho mét ng−êi yªu n−íc tró ngô ¨n c¬m ë tr¹i.
th× bÞ kÕt ¸n. §Ó khai th¸c tin tøc, ng−êi ta dïng
____________
mét ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n - bao giê còng vËy - lµ
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.2, tr.104-105.
tra kh¶o lý hµo, ai kh«ng nãi th× bÞ xö tö tøc kh¾c.
2. Ng−êi ta thuËt l¹i r»ng, thuèc ®éc chÕ b»ng cµ ®éc
Cø nh− thÕ, TRONG VßNG HAI TUÇN LÔ, d−îc, uèng vµo chØ say lÞm ®i, kh«ng chÕt.

115 116