Page 114 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

C«ng sø Héi An ®Ó xin x©u (ngµy 11-3-1908). Tõ NÕu cø ngåi mµ ®îi, chÕt. Chi b»ng vïng dËy
1
®ã bung ra thµnh phong trµo toµn tØnh, m¹nh ®Õn mµ t×m lèi sèng” .
møc bän tri huyÖn, ch¸nh tæng bÞ d©n biÓu t×nh Bµi kªu gäi kÓ trªn do «ng NguyÔn Hµng Chi
trõng trÞ. N«ng d©n lµm chñ h−¬ng th«n. (tøc Khãa Nèi) - quª tØnh Hµ TÜnh, lóc bÊy giê ®ang

Tin tøc tõ Qu¶ng Nam lan ra HuÕ, häc sinh d¹y häc ë tØnh Kh¸nh Hßa - viÕt ra nh»m vËn ®éng
Tr−êng Quèc häc ®· rØ tai nhau nh÷ng c©u chuyÖn nh©n d©n c¸c tØnh Thõa Thiªn, Qu¶ng TrÞ, Qu¶ng
kho¸i tr¸: nµo Tri phñ §iÖn Bµn lµ TrÇn V¨n B×nh, Hµ TÜnh, NghÖ An h−ëng øng phong trµo
Thèng bÞ d©n biÓu t×nh bá lªn xe kÐo ®i tr¶ cho chèng thuÕ cña ®ång bµo tØnh Qu¶ng Nam.
c«ng sø; nµo tªn §Ò Sù ë phñ Tam Kú - mét tªn Néi dung tê “th«ng tri” ®ã ®· kÝch thÝch m¹nh
khÐt tiÕng gian ¸c ®èi víi d©n phu lµm ®−êng - sî tinh thÇn tranh ®Êu cña quÇn chóng n«ng d©n
®Õn vì mËt mµ chÕt; nµo tªn Ch¸nh tæng TrÇn nhiÒu n¬i.
Qu¸t bÞ d©n thui r©u råi vøt xuèng s«ng; y ®−îc
T¹i HuÕ, lóc bÊy giê, häc sinh trong c¸c tr−êng
ng−êi ta tÆng cho mÊy ch÷: “tö − thñy háa” (chÕt
chØ mong cho chãng ®Õn giê tan tr−êng ®Ó ®æ ra
trong n−íc löa)!
®−êng phè xem d©n ®i biÓu t×nh.
Kho¶ng gi÷a th¸ng 4-1908, nh©n d©n Thõa
§−îc tin n«ng d©n ®· tËp trung quanh HuÕ,
Thiªn b¾t ®−îc nhiÒu tê r¬i (d©n lóc ®ã cßn gäi lµ
ngµy 9-5-1908, tªn Phñ do·n Thõa Thiªn lµ TrÇn
tê “th«ng tri”) víi néi dung sau:
Tr¹m cïng tªn phã qu¶n dÉn mét sè lÝnh gi¶n vµ
“§¸ng yªu thay d©n tØnh Qu¶ng Nam! lÝnh khè xanh tíi lµng C«ng L−¬ng, n¬i d©n chóng
§¸ng kÝnh thay d©n tØnh Qu¶ng Nam! ®ang tËp trung, chuÈn bÞ biÓu t×nh. LÝnh b¾n bõa
§¸ng häc thay d©n tØnh Qu¶ng Nam! vµo ®¸m ®«ng lµm thiÖt m¹ng mÊy ng−êi. Tøc th×,
GiÆc Ph¸p m−în tiÕng b¶o hé, ng−îc ®·i d©n ta d©n x« tíi b¾t tªn phñ do·n vµ trãi giËt c¸nh
thËt ®· qu¸. khuûu c¶ tªn phã qu¶n cïng bän lÝnh gi¶n, lÝnh
H»ng n¨m nép xong s−u thuÕ råi, m×nh kh«ng khè xanh, gi¶i ®i. §Õn l−ît viªn Tri huyÖn H−¬ng
cßn chiÕc ¸o lµnh, bông kh«ng ®−îc ¨n c¬m no, ®i Thñy ®ang trªn ®−êng ch¹y lªn HuÕ cÇu cøu ®ång
n¬i kh¸c t×m ¨n, khæ hÕt chç nãi. NÕu kh«ng mét bän còng bÞ d©n b¾t trãi ngay.
phen ®øng dËy tá t×nh kªu nµi th× s−u thuÕ vÉn
____________
cßn t¨ng m·i. D©n ta m−êi nhµ ®· ®Õn chÝn nhµ
1. TËp san Nghiªn cøu lÞch sö sè 3, th¸ng 3-1959, tr. 53-54
rçng kh«ng, khã lßng g¸nh chÞu ®−îc.
(b¶n dÞch cña TrÇn Huy LiÖu).

111 112