Page 136 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

khẩu hiệu “Tự do, Bình đẳng, Bác ái”? Một tài liệu cho rằng, Nguyễn Tất Thành
tiếp xúc với khẩu hiệu trên từ những năm 1905-1906 khi học lớp dự bị
(Préparatoire) tại trường Tiểu học Pháp - bản xứ ở thành phố Vinh (Nghệ An),

cách Kim Liên khoảng 14 km.
Tư tưởng ra nước ngoài tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành, xét về
mặt tâm lý phải là một quá trình tư duy. Từ khi tư tưởng đó nảy sinh cho đến khi
dứt khoát quyết định không phải là ngày một, ngày hai mà phải qua thời gian
tính bằng tháng, bằng năm. Vì lẽ, đây không phải là một quyết định bồng bột,
hời hợt mà là kết quả của sự hiểu biết, của hoạt động trí tuệ. Một quyết định như
thế chưa dễ dàng có ở một học sinh ở lớp đầu cấp I (tiểu học), đúng hơn là ở lớp
1
thứ hai của cấp học này, cho dù đây là trường hợp của một thiên tài . Hơn nữa,
sau khi học trường Pháp-bản xứ ở Vinh, Nguyễn Tất Thành còn học rất lâu ở
trường Pháp - Việt Đông Ba và Quốc học Huế. Năm 21 tuổi, Nguyễn Tất Thành

mới xuống tàu ra nước ngoài. Vậy sao phải chờ đến 6 năm sau (và cũng không
cần chờ lâu đến thế) anh thanh niên Nguyễn Tất Thành mới rời Tổ quốc, trong
khi ý đồ cứu nước đã trở thành vấn đề nhức nhối, da diết trong bầu máu nóng
của người thanh niên xứ Nghệ. Có thể dễ hiểu rằng, Nguyễn Tất Thành thực sự
tiếp xúc kỹ lưỡng và suy ngẫm nhiều về khẩu hiệu “Tự do, Bình đẳng, Bác ái”
khi anh học ở Huế, ở trường Pháp - Việt Đông Ba và Quốc học, với các bài
giảng lịch sử đã đề cập rõ ràng hơn về Cách mạng Pháp, nhất là ở lớp nhì bậc
tiểu học. Và một quyết định thực sự dứt khoát về việc ra nước ngoài, đến nước

Pháp của Nguyễn Tất Thành - xét về tuổi, trình độ hiểu biết, về điều kiện học
tập, về tính hợp lý của thời gian cụ thể - phải được hình thành rõ rệt tại chính
Kinh đô Huế. Và cũng không thể nào muộn hơn hoặc ở Bình Định hoặc ở Phan
Thiết. Bình Định - Phan Thiết - chỉ là những chặng dừng chân cần thiết, để tạo
điều kiện thực hiện mục đích. Vì như Nguyễn Ái Quốc kể lại với nhà báo Osip
Mandelstam: “Tôi quyết định tìm cách đi ra nước ngoài… Tôi lang thang ra bờ
2
biển, và tôi đã vượt biển ra nước ngoài…” .
Học giả Đào Phan viết rằng: “Từ tuổi thiếu nhi đến tuổi thanh niên, như
một bông sen vàng đến độ tỏa hương kết hạt, chính là Nguyễn Tất Thành đã

mang cốt cách thanh tao ấy dấn bước vào cuộc đấu tranh xả thân từ trên đường
3
phố Huế” . Liên quan với ý chí ra đi nước ngoài để tìm đường cứu nước của
Nguyễn Tất Thành cần phải kể đến cuộc đấu tranh chống thuế năm 1908 mà
Nguyễn Tất Thành đã tham gia.

__________
1. Cấp I trường Pháp bản xứ cũ có 6 lớp: Enfantin (lớp năm), Préparatoire (lớp tư), Élémentaire
(lớp ba), Moyen 1 - (lớp nhì nhất), Moyen 2 - (lớp nhì nhị), Supérieur (lớp nhất). Sau đó mới vào cấp
II (lớp đệ nhất niên).
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 1, tr. 461.
3. Đào Phan, Lời bàn trong tác phẩm “Bông sen vàng” của Sơn Tùng, Nxb. Đà Nẵng, 1990, tr.284.

134