Page 141 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Pháp xâm lược. Nhìn chung, các cuộc khởi nghĩa dưới chiếu Cần Vương đã thể
hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí không khuất phục trước kẻ thù xâm lược
của nhân dân Việt Nam nhưng vì sức yếu, thế cô trước sức mạnh của thực dân

Pháp nên đi đến thất bại.
Bên cạnh phong trào Cần Vương, cuộc khởi nghĩa của nông dân Yên Thế
(1884 - 1913) cũng diễn ra rất sôi nổi. Đây là phong trào trào đấu tranh vũ trang
kéo dài nhất trong các phong trào yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế
kỷ XX. Điểm nổi bật của cuộc khởi nghĩa Yên Thế là đã có sự kết hợp giữa yêu
cầu độc lập dân tộc với nguyện vọng dân chủ của nhân dân. Vì vậy, cuộc khởi
nghĩa Yên Thế bước đầu đã giải quyết được yêu về cầu ruộng đất cho nông dân.
Với ý nghĩa tích cực đó, Nguyễn Ái Quốc nhận định rằng, phong trào Yên Thế
dưới sự lãnh đạo của cụ Hoàng Hoa Thám đã mang tính thực tế hơn các phong
trào yêu nước khác lúc bấy giờ, vì đã trực tiếp đấu tranh chống Pháp, nhưng
thực chất vẫn còn mang “nặng cốt cách phong kiến”.
Vào đầu thế kỷ XX, các trào lưu dân chủ tư sản từ bên ngoài tác động sâu

sắc đến các phong trào cách mạng ở Việt Nam, điển hình như phong trào Duy
Tân của hai nhà tư tưởng tiến bộ là Lương Khải Siêu và Khang Hữu Vi (ở Trung
Quốc), Cách mạng Tân Hợi (năm 1911) do Tôn Trung Sơn lãnh đạo và sự lớn
mạnh của Nhật Bản. Sự ảnh hưởng của các trào lưu dân chủ tư sản đã làm dấy
lên phong trào yêu nước sôi nổi, đặc biệt là các phong trào trong giai đoạn này
không chỉ hướng đến mục tiêu trực tiếp là giải phóng dân tộc mà còn đặt ra vấn
đề cải tạo thể chế chính trị. Trong đó, tiêu biểu là hai nhà yêu nước Phan Bội
Châu và Phan Châu Trinh.
Phan Bội Châu là người đại diện cho phương pháp đấu tranh bằng vũ lực -
bạo động. Ông đã sáng lập ra Duy Tân Hội (1904) góp phần thúc đẩy phong trào

đấu tranh mạnh mẽ trong nước nhằm mục đích giải phóng dân tộc. Phong trào
Đông du do Phan Bội Châu khởi xướng, chủ trương dựa vào Nhật, một nước
“đồng văn, đồng chủng, đồng châu” để đánh đuổi thực dân Pháp giành độc lập
dân tộc, khôi phục chủ quyền quốc gia là điều kiện tiên quyết để xây dựng phát
triển đất nước. Điểm tiến bộ của phong trào Đông du thể hiện ở chỗ, phong trào
đã lên án chế độ thực dân, tuyên truyền mạnh mẽ tư tưởng và con đường giải
phóng dân tộc; đồng thời, khích lệ tinh thần học tập của tầng lớp thanh niên và
kêu gọi nhiều thanh niên tham gia trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc.
Với tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc và muốn khôi phục nền độc lập cho
dân tộc, Phan Bội Châu đã trở thành tấm gương sáng về tài đức đối với nhân dân.
Nguyễn Ái Quốc đã ca ngợi Phan Bội Châu là “bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng
1
xả thân vì độc lập, được 20 triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng” . Tuy
nhiên, sự nghiệp cách mạng của cụ Phan Bội Châu đã trải qua nhiều bước thăng

__________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 2, tr. 185.

139