Page 83 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 83
biết ứng xử là con người có nết ăn nết ở. Nết ăn nói vẫn thật mà người nghe lại chấp nhận được là
nết ở vừa biểu hiện qua hình thức, cách nói năng cả một nghệ thuật mà các cá nhân muốn tồn tại
khi tiếp xúc vừa biểu hiện cái tình chân thật khi và phát triển trong cộng đồng người Việt phải học
đối xử với cộng đồng. Người Việt thường có thói suốt đời.
quen thăm hỏi, chúc mừng nhau trong đám cưới, Với các cộng đồng khác, người ta xưng hô với
sinh nhật, yến lão, khao vọng và chia buồn trong nhau chỉ có ba ngôi: người nói, người nghe, người
đám tang, trong sự rủi ro bất hạnh. Một trong và vật được nhắc đến trong câu chuyện. Riêng với
những phương tiện biểu hiện ứng xử của người người Việt, cách xưng hô rất linh hoạt. Đại từ
Việt là lời nói. Thật ra, bất cứ cá nhân nào trong nhân xưng trong tiếng Việt đa dạng, phong phú
các cộng đồng xã hội khác đều dùng lời nói để biểu nhưng cũng rất phức tạp bởi lẽ ngay trong cách
hiện tình cảm và giao tiếp. Riêng người Việt, lời xưng hô, người Việt đã tỏ rõ sự yêu thương, kính
nói được chú ý đặc biệt bởi "sảy chân sảy tay thì trọng, khinh ghét, khách sáo, thân mật. Trong
có người đỡ, sảy mồm sảy miệng thì ai đỡ cho" cách xưng hô của người Việt có sự phân biệt tôn ti
hoặc "lời nói đọi máu". Hầu như người Việt nào trật tự rõ ràng. Bởi thế, tục ngữ của người Việt có
cũng biết câu: câu: "Học ăn, học nói, học gói, học mở". Cách xưng
Lời nói chẳng mất tiền mua hô của người Việt tuỳ thuộc vào mức độ thân, sơ
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. giữa người nói và người nghe. Bạn bè thân có thể
Sống trong một cộng đồng mà việc nhỏ ở nhà xưng hô mày, tao nhưng mới quen sơ sơ mà xưng
mình, hàng xóm cũng biết; chuyện xảy ra ở đầu hô như vậy sẽ bị coi là có phần buông tuồng, bất
làng, chẳng mấy chốc không cánh mà bay đến tận nhã. Khi có quan hệ họ hàng, cách xưng hô không
cuối làng thì lời nói phải rất cẩn trọng. Không tuỳ thuộc vào tuổi tác mà căn cứ vào thứ bậc
người Việt nào lại không biết đến tục kiêng tên. trong gia đình. Người dẫu ít tuổi nhưng là hàng
Kiêng tên tức là đọc chệch ra tiếng hơi khác đi, trên vẫn được gọi là cô, dì, chú, bác. Ngược lại,
không phát âm đúng theo tên phải kiêng. Con người ít tuổi ở ngạch trên sẽ gọi người nhiều tuổi ở
cháu sẽ phạm lỗi bất kính nếu cứ tự nhiên nói ra ngạch dưới là anh, bác, ông, cô - gọi thay con cháu
cửa miệng tên của cha mẹ, ông bà, tổ tiên như nói mình cho "thuận tai", cho khỏi "chướng". Nếu
tên các vật dụng hằng ngày. thuần tuý là quan hệ xã hội, người Việt thường
Người Việt rất chú ý tới cách nói năng. Nói thế gọi theo phép tôn xưng, tức là xưng hô theo tuổi
nào cho phải, cho dễ nghe, cho thấu tình đạt lý, tác người được tiếp chuyện. Trong quan hệ vợ
81 82
