Page 24 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Chương I: QUÊ HƯƠNG - GIA ĐÌNH - THỜI NIÊN THIẾU... 19 20 VÕ VĂN KIỆT - TIỂU SỬ

vùng đất này vào giữa thế kỷ XVII. Quá trình khai phá, mình trên vùng đất mới khai khẩn, thông qua việc thiết
mở cõi đầy gian nan và không kém phần hiểm nguy. lập hệ thống các đơn vị hành chính từ dinh, trấn xuống
Thiên tai, dịch bệnh, thú dữ luôn rình rập con người, đến tổng, xã và các cấp tương đương. Bộ máy quản lý
cùng với nạn nhiễu sách dân đen của chức dịch, quan các cấp cũng được hoàn thiện từng bước, chịu trách
lại địa phương. Chí sĩ Nguyễn Cư Trinh đã từng mô tả: nhiệm trước phủ chúa trong việc quản lý đinh, điền, tổ

“Thiên gia lưu đáo man di thổ chức sản xuất và thu thuế cho Nhà nước. Sang đầu thế

Thùy gia ngạc ngư, lục xà hổ kỷ XIX, công cuộc khẩn hoang vẫn tiếp tục và được đẩy
Tân điều bất túc hại nhân cầu mạnh ở các dinh, trấn, đặc biệt là những địa phương
Lại ốc hướng vi phong ba nô”. còn nhiều đất hoang, đầm lầy, rừng rậm. Nhiều làng xã

Dịch nghĩa là: mới được hình thành, theo số liệu sổ sách kê điền thổ
của Nam Kỳ lục tỉnh, số ruộng đất mới khai khẩn cho
“Nghìn nhà đến vùng đất hoang vu đến năm 1839 của Vĩnh Long là hơn 1.900 mẫu.
Dưới sông nhiều sấu, trên đất nhiều rắn hổ Nhằm khẳng định và tiến hành thực thi chủ quyền
Hoa lợi đất không đủ yêu sách cho bọn sai nha trên vùng đất mới, các chúa Nguyễn đã thiết lập và
Nhà đổ còn bị sóng gió” .
1
Mặc dầu vậy, với ý chí và niềm tin, những người củng cố hệ thống chính quyền địa phương, tổ chức quân
dân đi mở đất không bao giờ lùi bước. Vì: “Hãy cực trước đội và triển khai các hoạt động kinh tế theo mô hình

để đời sau cộng hưởng, không trói chân giam hãm mãi chung của xứ Đàng Trong. Lãnh thổ Đàng Trong từ sau
khốn cùng”; mặc cho: “Bệnh tật, ác thú, thiên tai đe khi Nguyễn Phúc Khoát xưng Vương (1744) được chia
dọa, bao tấm thân vùi xác ven rừng, nắm xương lớp lớp làm 12 dinh. Vùng đất Nam Bộ có 3 dinh là Trấn Biên
đáy sông. Tấc đất mở cõi sánh chiều cao gian khổ” . (Biên Hòa), Phiên Trấn (Gia Định) và Long Hồ (Vĩnh
2
Với công sức, mồ hôi và cả xương máu của bao lớp Long). Riêng Hà Tiên đặt làm 1 trấn, có chức Đô đốc

tiền nhân, đến nửa cuối thế kỷ XVIII, về cơ bản, các đứng đầu và giao cho dòng họ Mạc (con cháu Mạc Cửu)
chúa Nguyễn đã khẳng định được quyền lực thực tế của quản lý. Dinh Long Hồ, lỵ sở đóng tại châu Định Viễn,
quan thuộc gồm án sát, cai bạ, ký lục, mỗi chức một
_________ người; sở thuộc thì có Ty Tướng thần lại, Ty Xá sai, số
1, 2. Dẫn theo: Văn bia thành phố Vĩnh Long, lưu tại Bảo tàng
Vĩnh Long. viên chức như dinh Trấn Biên.