Page 112 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Sau đó, tàu quay lại Pháp. Đến cảng Le Havre, anh làm thuê cho gia đình
chủ tàu ở Sainte Address. Khoảng đầu năm 1912, nhân có chuyến tàu chở hàng
của hãng Chargeurs Réunis đi vòng quanh châu Phi, châu Âu, châu Mỹ, Nguyễn

Tất Thành lại ra đi. Trong hành trình lênh đênh trên biển cả hơn 2 năm, anh có
dịp dừng chân trên nhiều hải cảng của một số nước như: Tây Ban Nha, Bồ Đào
Nha, Angiêri, Tuynidi, Cônggô, Đahômây (nay là Bénin), Xênêgan,
Rêuyniông,… Theo hành trình của các con tàu, Nguyễn Tất Thành luôn để ý,
quan sát, nhận định về những điều tai nghe mắt thấy của cuộc sống trên tàu, trên
bến cảng, thành phố mà tàu cập bến.
Từ Đông Dương sang Pháp, anh đã nhận định “cũng có những người Pháp
tốt”. Đến Pháp, anh phát hiện “Ơ! ở Pháp cũng có người nghèo như bên ta” và
1
“tại sao người Pháp không “khai hóa” đồng bào của họ trước đi…” .
Trong chuyến vòng quanh châu Phi, đến đâu anh cũng thấy cảnh khổ cực
của người lao động dưới ách bóc lột dã man, vô nhân đạo của bọn thống trị.
Một trong những cảnh tượng ấy, anh đã trông thấy ở Dakka như sau: “Đến

Dakka, bể nổi sóng rất dữ. Tàu không thể vào bờ. Cũng không thể thả canô
xuống vì sóng rất to. Để liên lạc với tàu, bọn Pháp trên tàu bắt những người da
đen phải bơi ra chiếc tàu, một, hai, ba, bốn người da đen nhảy xuống nước.
2
Người này đến người kia, họ bị sóng bể cuốn đi…” . Cảnh đó làm cho Nguyễn
Tất Thành hết sức cảm động, anh khóc. Hỏi tại sao, anh buồn rầu trả lời:
“Những người Pháp ở Pháp phần nhiều là tốt. Song những người Pháp thực
dân rất hung ác, vô nhân đạo. Ở đâu chúng nó cũng thế. Ở ta, tôi cũng thấy
chuyện như thế xảy ra ở Phan Rang. Bọn Pháp cười sặc sụa trong khi đồng bào
ta chết đuối vì chúng nó. Đối với bọn thực dân tính mạng của người thuộc địa,
3
da vàng hay da đen cũng không đáng một xu” .
Vào cuối năm 1912 đầu 1913, anh Ba đã có một thời gian ở Mỹ, nơi sinh ra
bản Tuyên ngôn Độc lập 1776 và qua nhiều bến cảng ở Trung và Nam Mỹ.
Ở New York, Người vừa đi làm thuê ở Brooklyn để kiếm sống, vừa tìm
hiểu những người lao động bên Mỹ. Đặc biệt đến khu Harlem, Người rất xúc
động trước điều kiện sống của người da đen và sự phân biệt chủng tộc tàn khốc
của chính quyền Mỹ. Thực tế đó hoàn toàn trái ngược với những lời hoa mỹ
được viết trong bản Tuyên ngôn Độc lập.
Với các nước Mỹ Latin, nhà văn Cuba René Pestre thuật lại cuộc nói
chuyện với Hồ Chí Minh: “Bác Hồ kể với tôi về chuyến đi sang châu Mỹ Latin
khi Người còn trẻ, còn là một bồi bếp trên tàu buôn Pháp, chiếc tàu Latouche
Tréville, Người đã đến thủ đô Buenos Aires, đến Rio de Jainero, đến
__________
1. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Thanh niên, Hà
Nội, 2012, tr. 19.
2. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Sđd, tr. 26.
3. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Sđd, tr. 26.

110