Page 113 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Martinique… Châu Mỹ Latin đã để cho Người một ấn tượng mạnh mẽ. Sau đó,
dù ở đâu cũng vậy, Người đều hứng thú theo dõi sự phát triển của cuộc đấu
1
tranh của chúng ta” .
Cuối năm 1913, con tàu Amiral Latouche Tréville quay về Pháp tại bến
cảng Le Havre. Đầu năm 1914, Nguyễn Tất Thành từ Pháp sang Anh để tiếp tục
cuộc khảo sát về bản chất của chủ nghĩa đế quốc thực dân tại nơi được coi là
“mặt trời không bao giờ lặn” trên đế quốc này. Ở Anh, Nguyễn Tất Thành đã
làm đủ mọi nghề để kiếm sống, học tập và hoạt động như: cào tuyết, đốt lò, quét
bùn ở đường tàu điện, làm công nhân ở cảng Liverpool, làm bồi bàn khách
sạn… Ngoài giờ đi làm, Người tranh thủ học tiếng Anh và dự các buổi diễn
thuyết ngoài trời, tham gia Công đoàn Hải ngoại ở Luân Đôn (tổ chức của
những người lao động châu Á ở Luân Đôn), tham gia biểu tình cùng với công
nhân Anh bên bờ sông Thames và những hoạt động trong nghiệp đoàn.
Cuối năm 1917, Nguyễn Ái Quốc trở về Pháp hoạt động như một nhà hoạt
động cách mạng chuyên nghiệp.

Trải qua cuộc sống lênh đênh trên các con tàu trên khắp các đại dương, qua
nhiều quốc gia, nhiều châu lục Á, Âu, Phi, Mỹ… Nguyễn Tất Thành đã có dịp
tìm hiểu về bản chất của bọn thực dân, đế quốc, về tình cảnh của những người
lao động ở chính quốc cũng như ở thuộc địa. Anh hòa mình vào cuộc đấu tranh
của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở các nước, từ đó, Người rút ra kết
luận: “Dù màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống
người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một tình hữu ái là thật
2
mà thôi: tình hữu ái vô sản” .
Thời gian ở Pháp, Người có nhiều liên hệ với các thủy thủ Việt Nam làm
việc trên các tàu Pháp ở Bordeaux, Marseille như Lê Văn Thuyết, phục vụ trên

tàu Manila hoạt động ở vùng Nam Đại Tây Dương; Bùi Lâm, thủy thủ trên tàu
biển Pháp chạy đường Sài Gòn - Marseille, nhờ họ cung cấp tin tức từ trong
nước để làm tài liệu viết sách, báo và tìm cách chuyển sách báo, truyền đơn cách
mạng về nước (vào khoảng những năm 1919-1920, Người viết cuốn sách Những
người bị áp bức). Sau này đồng chí Bùi Lâm kể lại: Nguyễn Ái Quốc thăm hỏi
mọi tình hình, căn dặn nhiều điều, nhưng Bùi Lâm thấm thía nhất là câu: “Cần
luôn luôn nhớ làm nhiệm vụ của người dân mất nước. Anh em nên thương yêu
nhau, vui vẻ, đoàn kết với nhau, đoàn kết cả với công nhân Pháp, nhân dân Pháp
và các nước thuộc địa. Chúng ta đều là người nghèo khổ, bị áp bức bóc lột như
3
nhau” .
Thông qua những thủy thủ, Nguyễn Ái Quốc đã lập được đường dây liên

__________
1. Nghiên cứu và học tập thơ văn Hồ Chủ tịch, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1979, tr. 548.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2002, t. 1, tr. 287.
3. Bùi Lâm, Gặp Bác ở Pari (trích trong Hồi ký Bác Hồ), Nxb. Văn hóa, Hà Nội, 1975, tr. 8.

111