Page 40 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

1. Nhận thức của Nguyễn Sinh Cung-Nguyễn Tất Thành trong thời
gian ở Kinh đô Huế đã góp phần tác động đến ý chí ra đi tìm đường cứu

nước của Người
Lần đầu tiên Nguyễn Sinh Cung-Nguyễn Tất Thành cùng gia đình đến Huế
là năm 1895. Cảnh vật, con người nơi đây vẫn còn in đậm dấu ấn tang thương
1
của sự kiện “Thất thủ Kinh đô” cách đó 10 năm (ngày 23/5/1885, năm Ất Dậu).
Trên cả nước vẫn đang diễn ra phong trào Cần Vương chống Pháp theo lời Hịch

của vua Hàm Nghi. Tôn Thất Thuyết còn bôn ba ở Trung Quốc và đưa quân về
phản công Pháp ở Cao Bằng. Các tùy tướng của Phan Đình Phùng như: Nguyễn
Trạch, Nguyễn Mậu… bị thực dân Pháp bắt, đưa về Huế xử chém. Năm 1898,
vua Hàm Nghi mới bị bắt, đưa về Lăng Cô và buộc đi đày ở Angiêri. Bên kia
sông Hương, đối diện với Kinh thành, Tòa Khâm sứ Trung kỳ của thực dân
Pháp đứng sừng sững như một sự đối trọng với triều đình nhà Nguyễn.
Ngôi nhà - nơi gia đình Nguyễn Tất Thành ở từ năm 1895-1901, tại đường
Đông Ba (112 Mai Thúc Loan hiện nay) nằm gần nhà của ông hoàng Ưng Lịch
(tức vua Hàm Nghi) - linh hồn của phong trào Cần Vương. Bên cạnh đó là hai
trường võ quan của triều đình Huế: Trường Anh Danh và trường Giáo Dưỡng - địa
2
bàn này là trọng điểm của trận địa chống Pháp năm 1885 . Đặc biệt, nơi gia đình
Người sống còn gần miếu Âm Hồn - ngôi miếu thờ chiến sĩ tử trận và đồng bào tử
nạn trong sự kiện “Thất thủ Kinh đô”, được xây dựng năm 1895. Những năm tháng
sống trong khu vực Thành nội, vốn là một cậu bé thông minh thích tìm tòi, ham
hiểu biết, cậu Cung thường hay lui tới chơi ở khu vực Miếu, tham gia các buổi lễ
cúng âm hồn chiến sĩ và đồng bào tử trận để cùng cảm nhận tình cảm của đồng bào,
xót thương cho những người bị nạn, căm giận sự tàn ác của bọn thực dân cướp
nước và nuôi mối hận quân thù trong nhận thức đầu tiên của Người. Những câu đối
được khắc trong ngôi Miếu thể hiện sự tôn kính, lòng biết ơn và cả những nỗi xót
thương của nhân dân đối với những đồng bào, chiến sĩ đã ngã xuống:
“Nhất nhật phong trần vô hạn cảm
Bách niên hương hỏa bất thăng bi”

“Đống tục nguy nga vọng
U minh phảng phất lai”
“Âm dương vô nhị lý
Hồn phách hiển thiên thu”
“Hương linh hà xứ tại
Hương hỏa lịch niên tồn”

__________
1. Ngày 23/5 Âm lịch năm 1885, Kinh thành Huế thất thủ trước sự tấn công của quân Pháp,
hàng nghìn quan quân và dân chúng chết trong cảnh binh đao hỗn loạn.
2. Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế, Âm vang thời Bác Hồ ở Huế, Nxb. Thuận Hóa, Huế,
2003, tr. 79.

38