Page 42 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Trong thời gian học tập tại đây, Nguyễn Tất Thành được tiếp xúc với văn

minh, văn hóa Pháp, đặc biệt khẩu hiệu của cuộc cách mạng tư sản Pháp: “Liberté,
Égalité, Fraternité” (Tự do - Bình đẳng - Bác ái) đã để lại ấn tượng sâu sắc với
Người. Trong những giờ học lịch sử Pháp, nhất là lịch sử về cuộc cách mạng tư
sản Pháp năm 1789, Nguyễn Tất Thành rất muốn đi sâu tìm hiểu nguồn gốc phát
sinh và ý nghĩa sâu xa của nó. Người hiểu rằng nước Pháp có nền văn minh thực
sự, và Người không vì căm ghét những hành động của thực dân Pháp ở Việt Nam
mà bài xích nền văn minh rực rỡ của Pháp. Nguyễn Tất Thành đã say mê tìm hiểu

toàn diện cuộc cách mạng tư sản Pháp thông qua những tác phẩm của các nhà văn,
nhà triết học Pháp như: Voltaire, Montesquieu, Rousseau... Cùng với đó, Nguyễn
Tất Thành cũng được tiếp xúc với những những thầy giáo có nhân cách lớn, tâm
huyết và có tấm lòng với quốc gia, dân tộc. Từ đó, Người như được tiếp thêm
nguồn sức mạnh để biến khát vọng thành hiện thực. Trước tiên phải kể đến thầy

Hoàng Thông. Nguyễn Tất Thành được học với thầy từ ngày còn ở trường Pháp-
Việt Đông Ba. Sau này, thầy Hoàng Thông vừa làm quản giáo vừa dạy Hán văn ở
Trường Quốc Học. Trong cuốn Tự trị thượng sách, thầy viết: “Nước bất hạnh mà
mất, không phải mất nước của một họ riêng mà thôi... cùng với nước, dân tộc bị
diệt chủng”. Chính thầy Hoàng Thông đã giới thiệu Nguyễn Tất Thành vào làm
liên lạc cho phong trào Đông Du của cụ Phan Bội Châu. Có lẽ vì thế mà sau này,

trong tác phẩm Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ Tịch, Trần Dân
Tiên đã viết: “Khi mười lăm tuổi, người thiếu niên ấy đã sớm hiểu biết và đau xót
trong cảnh thống khổ của đồng bào. Lúc bấy giờ anh đã có chí đuổi thực dân Pháp,
1
giải phóng đồng bào. Anh đã tham gia công tác bí mật, nhận công việc liên lạc” .
Một thầy giáo khác có ảnh hưởng sâu sắc đến Nguyễn Tất Thành là thầy Lê
Văn Miến dạy môn Mỹ thuật tại Trường Quốc học. Thầy thường hay nói với học
sinh rằng: “...Người Pháp ở nước Pháp khác với người Pháp ở thuộc địa. Ở

bên Pháp cũng có người ăn mày. Đặc biệt, người Pháp từ người dân lao động
cho đến các vị hàn lâm đều rất trọng những người Việt Nam học giỏi và có tư
cách. Trên đất Pháp có nhiều thư viện, đủ các loại sách vở nói về các cuộc
cách mạng của các nước trên thế giới… Những câu chuyện cụ Miến kể có ảnh
hưởng đến trò Cung. Nhiều người cùng học với Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc
còn thiếu niên đã có nhận xét: “Việc dạy dỗ của thầy là một yếu tố quan trọng
trong việc hình thành tư tưởng sang Tây chứ không sang Đông của Chủ tịch
2
Hồ Chí Minh thời trẻ” .
Thời gian học tập ở Huế, Nguyễn Tất Thành từ một học sinh xứ Nghệ chỉ
__________
1. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Thanh Niên, Hà
Nội, 2012, tr. 13.
2. Trần Văn Giàu, Trần Bạch Đằng, Vàng trong lửa, Ban khoa học xã hội, Thành ủy Thành phố
Hồ Chí Minh, 1990, tr. I-27.

40