Page 41 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Miếu Âm Hồn, lễ cúng tế và những bài văn tế cảm động đã khắc sâu trong
tâm khảm của Nguyễn Tất Thành, khơi dậy ở Người tình yêu nước, thương dân
và lòng căm thù bọn thực dân cướp nước.

Lần thứ hai đến Huế, Nguyễn Tất Thành đã bước vào tuổi thanh niên.
Người đã chứng kiến những cơ cực của nhân dân Thừa Thiên Huế dưới ách
thống trị của bọn thực dân phong kiến và sự phân hóa sâu sắc trong hàng ngũ
vua tôi nhà Nguyễn. Một số cam tâm đầu hàng và làm tay sai cho thực dân Pháp;
số khác không chịu khuất phục, đã đứng lên cùng nhân dân chống giặc, cứu
nước. Bộ máy quan lại của triều đình Huế tuy vẫn tồn tại nhưng chỉ còn trên
danh nghĩa, không có quyền hành gì ngoài quyền vâng lệnh Pháp. Mọi chính
sách, luật lệ đều phải được Tòa Khâm sứ Pháp duyệt y trước khi nhà vua ra
chiếu chỉ thi hành. Thời Đồng Khánh, cả vua và quan lại triều đình Huế hàng
tháng phải nhận lương ở Tòa Khâm sứ như các nhân viên làm việc trong bộ máy
1
chính quyền bảo hộ . Những vị vua có tinh thần dân tộc, yêu nước như Thành
Thái, Duy Tân lần lượt bị thực dân Pháp bắt đi đày.

Nguyễn Tất Thành không chỉ tận mắt chứng kiến những cảnh tượng ấy, mà
còn được cha là cụ Nguyễn Sinh Sắc (Nguyễn Sinh Huy), vốn là một nhà nho
yêu nước, có chí căm thù giặc ngoại xâm kể cho nghe câu chuyện đau thương về
ngày “Thất thủ Kinh đô” và các cuộc khởi nghĩa từ Bắc chí Nam. Bên cạnh đó,
Người lại được nghe những buổi đàm đạo về thế sự của cha và các nho sĩ thanh
bần, có chí hướng cứu nước. Qua đó, Người có cơ hội được tiếp xúc, học hỏi
kinh nghiệm và hiểu được nỗi trăn trở của những người đi trước.
Những đau thương, mất mát cùng thế sự, thời cuộc nơi đất kinh kỳ dần
thấm sâu vào tâm hồn Nguyễn Tất Thành tạo nên sự chuyển biến trong nhận
thức, tư tưởng của Người. Trùm mật thám Đông Dương Louis Arnoux đã xác

nhận: ”Khi tôi đến Huế năm 1907, các văn nhân ở Huế có nói đến một người học
cao, hiểu rộng đang làm quan ở vùng Hà Tĩnh... một trong những người con của
ông này là Nguyễn Tất Thành, đó là Nguyễn Ái Quốc tương lai, Hồ Chí Minh
tương lai. Cuộc đời này là như vậy, bắt đầu trong không khí bất công, oán hận và
2
phẫn nộ, căm thù chống lại nước Pháp” .
2. Huế - nơi bồi dưỡng tri thức, rèn luyện kỹ năng tư duy và sự trưởng
thành trong khát vọng cứu nước, cứu dân của Nguyễn Tất Thành

Tại Huế, Nguyễn Tất Thành đã theo học tại Trường Tiểu học Pháp-Việt
Đông Ba và Trường Quốc Học. Ba năm ngồi trên ghế nhà trường, từ 1906 đến
1909, đã góp phần bồi đắp cho Người về tri thức, rèn luyện kỹ năng tư duy và sự
trưởng thành trong khát vọng cứu nước, cứu dân.

__________
1. Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế, Âm vang thời Bác Hồ ở Huế, Sđd, tr. 119.
2. Jean Lacouture, Hồ Chí Minh, Nxb. Seuil, Paris, 1967.

39