Page 44 - http://tvs.nlv.vn/trienlam
P. 44
Học mới từ dây
Húi hề! Húi hề!”
(Bài ca húi tóc)
Phong trào Duy Tân và Đông kinh nghĩa thục phát triển mạnh mẽ đã làm
cho thực dân Pháp lo sợ. Chúng đóng cửa trường Đông kinh nghĩa thục ở Hà
Nội; Cấm lưu truyền các tài liệu học tập, giảng dạy; Bắt giam cụ Lương Văn
Can... Nhưng chỉ sau sự kiện ấy ba tháng, phong trào đấu tranh chống thuế của
nông dân Trung Kỳ đã nổ ra mạnh mẽ.
Trong tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, Nguyễn Ái Quốc đã viết:
“Năm 1908, nhân dân miền Trung không chịu nổi sưu cao thuế nặng và bao
nhiêu sự hà lạm áp bức, đã phải biểu tình. Các cuộc biểu tình ấy mặc dù diễn
ra rất ôn hòa nhưng đều bị đàn áp thẳng tay. Hàng trăm đầu rơi, vô số người
1
bị đi đày” .
Trong không khí đấu tranh sục sôi chống sưu cao, thuế nặng của nông dân
sáu tỉnh Trung Kỳ, Nguyễn Tất Thành đã tích cực tham gia phong trào với tư
cách là người thông ngôn (phiên dịch). Sau này, khi nhớ lại những ngày sôi
động ấy, Người đã kể lại rằng: “Mình tham gia với tư cách là một người thông
ngôn. Khi đồng bào nói chưa đúng thì mình thêm vào rồi chọi với bọn Pháp, khi
bọn Pháp nói những gì làm cho uy thế đồng bào mình kém đi thì mình thông
ngôn lại để dậy lên uy thế đấu tranh của đồng bào. Cứ thế đồng bào ùa lên làm
2
cho bọn Pháp không thể nào ngăn chặn được” .
Vì hành động cách mạng này, Nguyễn Tất Thành đã bị thực dân Pháp để ý
theo dõi, sau đó đích thân Khâm sứ Trung kỳ Silvain Lévecque đã có công văn
gửi Hiệu trưởng Trường Quốc Học ngày 7/8/1908 hỏi về lai lịch Nguyễn Sinh
Côn (tên của Nguyễn Tất Thành khi theo học Trường Tiểu học Pháp-Việt Đông
Ba). Hiệu trưởng Trường Quốc Học Chouquet đã có phúc đáp Khâm sứ Trung
kỳ như sau: “Thưa Ngài Khâm sứ tiếp theo thư của ngài mang số 526 đề ngày 4
tháng 8 vừa qua, tôi hân hạnh báo để Ngài biết rằng sẽ nhận vào trường Quốc
Học học sinh có tên Nguyễn Sinh Côn, quê gốc người Nghệ An, đang là học trò
trường Pháp-Việt Thừa Thiên”.
Sự kiện Nguyễn Tất Thành tham gia phong trào chống thuế tại Huế còn
được mật thám Trung kỳ ghi lại trong nhiều hồ sơ theo dõi về Người và gia đình
Người như: trong hồ sơ A3780, Tòa Khâm sứ Trung kỳ, ngày 21/1/1920 có viết:
“Về cá nhân, trong thời gian ở Trung kỳ, Nguyễn Sinh Huy chưa bao giờ bị tình
nghi. Y bị khiển trách về hạnh kiểm của hai con trai, lúc bấy giờ là học sinh
trường Quốc Học-Huế. Hai đứa con này đã nói trước mặt thầy giáo những lời
__________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 2, tr. 104-105.
2. Cuộc đấu tranh ấy đã ghi sâu trong tâm thức của Chủ tịch Hồ Chí Minh sau này. Có lần
Người đã kể với đồng chí Vũ Kỳ, thư ký riêng của Người. Đồng chí Vũ Kỳ đã kể lại với cán bộ Bình
Trị Thiên vào ngày 18/5/1978 ở Huế.
42
