Page 139 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 139
nó. Thời Khổng Tử, nhà Chu chia đất cho họ hàng
và các công thần; nên những miền đất ấy không có
quá trình lịch sử khách quan. Trái lại, Việt Nam có
một quá trình hình thành khách quan mà
Nguyễn Trãi đã tổng kết trong Bình ngô đại cáo:
HOÀN CẢNH LỊCH SỬ
Núi sông bờ cõi đã chia
VÀ QUAN NIỆM ỨNG XỬ Phong tục Bắc Nam cũng khác.
Trong Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi thường
Việt Nam nằm ở trung tâm Đông Nam Á cổ đại. hay nói đến thánh nhưng cần phải thấy rõ tinh
Với tính cách là một thể cộng đồng văn hóa, từ bắc thần của Nguyễn Trãi quan niệm về đạo thánh.
tới nam, từ tây sang đông, chính ở đây là nơi gặp Đạo thánh ở đây là đạo Khổng, là Nho giáo nhưng
gỡ của hai nền văn minh cổ đại nổi tiếng: Văn lại được tiếp thu và vận dụng có sáng tạo theo
minh Ấn Độ và văn minh Trung Hoa. hoàn cảnh thực tiễn Việt Nam. Ngoài ra nó còn là
Nằm ở đường giao lưu của các nền văn hóa sự kết hợp và bao gồm cả truyền thống của dân
nên chịu ảnh hưởng của các nền văn hóa ấy là tộc ta từ bao đời trước để lại khi nhân dân ta chưa
một điều tất nhiên, song người Việt Nam có một tiếp thu Nho giáo hay nói đúng hơn, khi Nho giáo
biệt tài: khả năng nhạy bén với cái mới với một chưa chiếm địa vị độc tôn như dưới triều Lê. Sang
tâm thức chống sự đồng hóa về vật chất cũng như Việt Nam, Nho giáo dần dần trở thành quốc giáo
tinh thần, một nội lực hùng mạnh, tiếp nhận cái vì nó đáp ứng được các yêu cầu của giai cấp thống
mới thông qua sự tiếp biến văn hóa. Bởi vậy, Việt trị - Nho giáo đã đóng một vai trò rất lớn về mặt
Nam dù chịu ảnh hưởng mạnh nhất của Phật giáo tổ chức bộ máy và xây dựng nền nếp thống trị, đã
và Nho giáo nhưng hai đạo này khi vào Việt Nam "vũ trang" tư tưởng và đạo lý cho các thế lực
do hoàn cảnh lịch sử đã khúc xạ qua lăng kính phong kiến, ít có thứ đạo lý nào làm được tỉ mỉ
của người Việt. chặt chẽ, để giữ ngai vàng cho vua chúa như đạo
Nho giáo của Khổng Tử không nói đến Tổ quốc Nho. Chính đạo Nho đã đặt được một kỷ cương
mà nói đến thiên hạ. Hệ thống khái niệm của nó chặt chẽ trên toàn bộ đất nước. Dưới thời Lý, ảnh
là nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, trung, hiếu; không xét hưởng của Phật giáo rất mạnh nhưng để trị nước,
con người như một đơn vị của một nước mà như trị dân các ông vua vẫn vận dụng các lễ giáo của
một phần tử của thiên hạ. Điều này có lý do của đạo Nho. Sau này triều Trần, nhất là triều Lê và
137 138
