Page 142 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

cuối cùng là triều Nguyễn, Nho giáo đóng một vai bầu thì tròn, ở ống thì dài, v.v., với nhận thức ấy, họ
trò rất quan trọng đi đến một kết luận về nhân quả: gần là cho đời
Nho giáo đã chi phối các quan niệm ứng xử với mình, xa là từ đời nọ lưu đến đời kia. Trải nhiều
các rường mối: vua - tôi; cha - con; anh - em; vợ - thời gian chiêm nghiệm nhờ sự ghi nhớ và sự răn
chồng theo trật tự trên dưới, theo quan niệm giữa dạy về luân lý, dần dần người ta càng thấy thấm
"xử" và "sự". Sách Đại học viết: "Cha con, anh em có thía với hai chữ "phúc đức" và cảm thấy rằng phúc
phép tắc đầy đủ thì dân cũng noi giữ phép tắc ấm truyền đời là có thực. Người Việt có câu "Đời
theo"; "trên tôn trọng người già thì dân dấy lên cha ăn mặn đời con khát nước" hoặc "Phúc đức tại
đức hiếu, trên kính mến đàn anh thì dân dấy lên mẫu" cũng là do quan niệm này. Khi con cái hiển
1
đức đễ" . Bằng cách ấy, tôn ti trật tự trong nhà, đạt thì cha mẹ được tôn vinh với ý nghĩa cha mẹ
trong nước sẽ được duy trì đâu vào đấy. đã có một đời tu nên con cái mới được hưởng phúc.
Tuy nhiên, việc truyền bá đạo Khổng trong các Quan niệm phúc đức của người Việt đã gặp được
tầng lớp dưới gặp phải nhiều trở lực trong đó trở quan niệm phúc đức của Phật giáo.
lực lớn nhất là sự đối kháng về lợi ích kinh tế. Với người Việt, làm việc thiện, ăn ở có đức là
Cuộc sống của những người nghèo khổ không thể một việc tự nhiên, đã thấm nhuần vào thân xác.
là miếng đất tốt cho những hạt giống tư tưởng của Người có phúc thường gặp nhiều may mắn thậm
các tầng lớp trên. Khi đã đói kém thì sẽ sinh ra chí ngay cả khi họ không gặp may, chắc chắn vẫn
"phạm thượng", "tác loạn". Bởi vậy trong dân gian sẽ có cứu tinh tự nhiên ở đâu tới vào giờ phút
có câu "Phú quý sinh lễ nghĩa" cũng do điều này. nguy kịch nhất. Người Việt có một câu tổng kết
Không có lối thoát ra khỏi cuộc sống thực cay rất hay: "May hơn khôn". Đó là một tư tưởng phổ
đắng, nhiều khi người ta chỉ trông vào một lực biến, nó vừa là chứng nghiệm để dẫn đạo trong
lượng siêu phàm, có thể phù hộ cho họ khi họ "ở cuộc sống vừa là niềm tin có phần huyền bí.
hiền gặp lành". Đây là cơ sở, là miếng đất cho các Nhưng "phúc đức" của người Việt vẫn còn có điểm
triết lý của đạo Phật được tiếp thu và phổ biến. khác với phúc đức theo quan niệm Phật giáo. Câu
Nước ta là một nước nông nghiệp, người dân chuyện nước mắt chảy ngược của Mục Kiền Liên
sống trong xã hội thường có các nhận xét trực là một ví dụ. Khi đắc đạo, Mục Kiền Liên đi tìm
quan: rau nào thì sâu nấy, rồi cao hơn một chút: ở mẹ thì hồn mẹ còn bị giam ở địa ngục. Mục Kiền
Liên dâng mẹ bát cơm. Vốn tham lam, bà một tay
___________
1. Xem Quang Đạm: Nho giáo xưa và nay, Sđd. đỡ lấy bát, dùng vạt áo của tay kia che lại, vội

139 140