Page 143 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 143
vàng chạy đến chỗ không có các ngạ quỷ, đem bát Việt. Bởi vậy, không có gì lạ khi thuyết nhân quả
cơm ra len lén ăn một mình song cơm vừa đưa lên và tín điều kia đều được dung nạp với quan niệm
miệng đã hóa thành lửa. Điều đó chứng tỏ Mục "phúc đức". Nếu Nho giáo là cái nền thiết lập trật
Kiền Liên đắc đạo là do công tu chứng của chính tự kỷ cương có lợi trước hết cho triều đình phong
bản thân chứ đâu được hưởng phúc đức do tại kiến thì Phật giáo lại là một điểm tựa tinh thần
mẫu. Một câu chuyện khác của Phật giáo về Phật cho người dân thông qua một ông Phật đã được
bà Quan Âm cũng vậy. Do tu dưỡng mà đắc đạo, dân gian hóa. Chính Nho giáo và Phật giáo đã góp
đã cắt tay, khoét mắt để cứu cha và độ cho cả nhà. phần quan trọng chi phối cách ứng xử của người
Hai câu chuyện ấy của nhà Phật đã minh chứng dân đất Việt.
quan niệm "phúc đức" của người Việt dẫu có điểm Lịch sử Việt Nam là một lịch sử liên tục chống
tương đồng với "cái thiện" trong quan niệm của ngoại xâm. Một dân tộc nhỏ bé với một nền sản
Phật giáo nhưng không hoàn toàn như thuyết xuất lạc hậu, manh mún nghèo nàn, phải chịu
nhân quả luân hồi. Phật giáo chủ trương diệt dục, hàng ngàn năm Bắc thuộc mà vẫn tồn tại và phát
diệt khổ và siêu thoát còn quan niệm "phúc đức" triển, chứng tỏ dân tộc ấy phải có một nội lực
thì trái lại, tìm phúc lộc ở ngay trái đất này mà mạnh mẽ, phải có một giải pháp hữu hiệu nhất để
không tin vào thiên đường, niết bàn hoặc trong bảo tồn và chờ đợi thời cơ vùng lên tự giải phóng.
một kiếp lai sinh. Công xã nông thôn chính là giải pháp tối ưu ấy.
"Nhân quả của nhà Phật duyên trường cho Trước đây ở Việt Nam, quyền sở hữu ruộng đất
chính cá nhân, phúc báo của nhà Phật hiển hiện thuộc về vua; xét về danh nghĩa, từ người dân đến
với nghiệp lực do cá nhân tạo tác, vậy mà quan tể tướng đều bình đẳng với nhau ở chỗ không ai có
niệm "phúc đức" lại di hệ cho con cháu thì tất quyền sở hữu đất. Nhưng thực tế, vua lại không
nhiên quan hệ ấy không thể là biến thế của thể quản lý nổi ruộng đất trên một đất nước rộng
1
thuyết nhân quả luân hồi" . lớn như vậy. Do đó, chế độ phân quyền, hưởng
Tóm lại, thuyết nhân quả của nhà Phật, tín điều dụng, phương thức sản xuất châu Á xuất hiện.
(nhân, nghĩa, lễ, trí, tín) của đạo Nho không hề Chế độ hưởng dụng này không dựa trên giai cấp
mâu thuẫn với quan niệm "phúc đức" của người vì giai cấp là dựa trên quyền sở hữu. Chế độ này ở
Việt Nam dựa vào một cơ sở phi kinh tế. Đó là tôn
___________
ti, là trật tự trên dưới theo sự đánh giá của triều
1. Xem Việt Tử: Quan niệm phúc đức, Tạp chí Văn
hoá Á châu, số 3, tháng 6-1958. đình và của thôn xã. Các công điền đem phân chia
141 142
