Page 15 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 15
Sau khi sáng tạo nên người anh hùng, nhân mức cao hơn, những tập tục, quy tắc này được ghi
dân bắt đầu ngưỡng mộ, tự hào về sức mạnh và vẻ chép lại thành văn bản - đó là các bản thỏa ước.
đẹp của người đó rồi thấy cần phải đưa người đó Những quy định ấy ở làng gọi là hương ước.
vào thế giới thần linh. Có thể nói, cộng đồng làng Hương ước là một hiện tượng rất độc đáo trong đời
xã Việt Nam cũng ý thức được điều đó nên đã tìm sống kinh tế, chính trị và xã hội ở Việt Nam. Nó
cách giáo dục các thành viên của mình không là một bộ luật riêng của làng xã thể hiện tính
bằng lý thuyết triết học, tín điều tôn giáo mà chất tự trị của công xã nông thôn. Mở đầu bản
bằng một niềm tin cụ thể, huyền bí, thiết thực mà hương ước nào cũng có câu "Nhà nước có luật lệ
lại rất linh thiêng. Đó là tín ngưỡng thành hoàng chung, làng thì có hương ước riêng". Tục ngữ Việt
và tổ tiên. Ở Việt Nam, làng nào cũng thờ thành Nam có câu "Phép vua thua lệ làng". Chính cái "lệ
hoàng và nhà nào cũng có bàn thờ tổ tiên, còn mỗi làng" này mới thực cụ thể. Nó trực tiếp tác động
phường hội đều thờ các tổ sư nghề. Chính tín đến từng thành viên của cộng đồng, hướng dẫn,
ngưỡng này liên kết cộng đồng làng xã về phương kiểm soát sự ứng xử của các thành viên ấy. Mỗi
diện tinh thần. Có thành hoàng, ông tổ lập nên làng có một hương ước riêng nhưng nói chung đều
làng xóm, dạy dân cách làm ruộng, phát triển đề cập đến mấy vấn đề sau:
nghề, có tổ tiên, người đã sáng lập ra dòng họ; 1. Quy ước về việc bảo đảm sản xuất, giữ các bí
biết ơn và tưởng nhớ công đức của các thành mật nghề nghiệp.
hoàng và tổ tiên tức là đã có một niềm tin chân 2. Quy ước hoạt động của các tổ chức phường
thành, sâu sắc và thiêng liêng về cội nguồn, về hội và việc cúng tế thần linh.
lịch sử miền đất mà mình đã sống. Từ đó, tạo cho 3. Quy ước về việc chia ruộng đất, khao vọng,
các thành viên công xã niềm cộng cảm về một tâm nộp phạt, v.v..
thức làng quê. 4. Quy ước về việc học hành thi cử.
Cộng đồng công xã không chỉ tạo niềm tin cho Các hương ước như vậy có giá trị như một giáo
các thành viên mà còn có những quy tắc ổn định trình giáo dục công dân. Nó góp phần giáo dục,
về trách nhiệm và nghĩa vụ khá cụ thể. Điều này đào tạo, thậm chí là "khuôn" các thành viên công
giải thích tại sao ở một số làng, một số địa phương xã sống theo yêu cầu của xã hội cộng đồng. Sở dĩ
có những tục lệ kiêng kỵ mà người làng khác đến cộng đồng công xã tồn tại lâu như vậy vì nó có cơ
phải tuân theo. Đấy không chỉ là sự giáo dục mà sở xã hội và lịch sử của nó. Thiên tai, mất mùa,
còn là những quy tắc riêng để bảo vệ cộng đồng. Ở nạn ngoại xâm khiến cho con người muốn tồn tại
13 14
