Page 18 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

phải tồn tại trong tập thể. Thực ra công xã nông ngoài. Một số nhà nghiên cứu nhận thấy, trong sự
thôn không phải chỉ riêng Việt Nam mới có. Nó là giao thiệp và hỗn dung văn hóa Việt - Hoa thì
cơ cấu công xã của phương thức sản xuất châu Á. khuynh hướng giao tiếp và hỗn dung vẫn là Việt
Song, cộng đồng công xã ở Việt Nam, trải qua các hóa chứ không phải Hoa hóa.
biến động lịch sử, đã phát triển và có những nét Hàng ngàn năm đã qua, rất nhiều tôn giáo du
đặc sắc riêng. Chỉ có bảo lưu các truyền thống và nhập vào Việt Nam song không thay đổi được tín
niềm tin của công xã, của cộng đồng, dân tộc Việt ngưỡng cổ truyền của người Việt. Thực tế đã
mới tồn tại được. Hạt nhân tinh thần của cộng chứng minh rất rõ điều này. Phật giáo đến Việt
đồng công xã chính là thành hoàng. Thành hoàng Nam sớm hơn các tôn giáo khác nhưng nó chỉ thật
trong con mắt người Việt không chỉ là vị thần sự có ảnh hưởng ở thời Lý - Trần. Về cơ bản, giáo
sáng lập nên làng xã mà còn bảo trợ, che chắn cho lý của đạo Phật không mấy đối kháng với các tín
1
các thành viên, tránh mọi nguy hiểm, rủi ro . ngưỡng dân gian. Tuy nhiên, người Việt tiếp thu
Thành hoàng và tín ngưỡng thành hoàng là tôn giáo này theo một cách riêng - đó là tiếp thu ở
điểm tựa tinh thần của cộng đồng công xã. Nó khía cạnh triết lý nhiều hơn khía cạnh tôn giáo.
giúp dân tộc Việt chống được sự đồng hóa của văn Bởi thế, trong dân gian vẫn tồn tại một ông
hóa Hán và cố kết cộng đồng. Rõ ràng cộng đồng Phật có phần khác với ông Phật trong giáo lý.
công xã có một vai trò to lớn, không chỉ giáo dục Người Việt tiếp thu cái phần giáo lý của đạo
mà còn quy định cho các thành viên phải ứng xử Phật phù hợp với tư tưởng cộng đồng công xã: đó
như thế nào. Nó như mưa dầm ngấm lâu, giáo dục là sự bình đẳng thông cảm với mọi nỗi khổ đau
hun đúc cho các thành viên những tình cảm của con người, từ đó xây dựng mối quan hệ tốt
không đến mức máu mủ ruột già nhưng cũng là giữa con người với nhau, bảo vệ giữ gìn sự ổn
tình cảm gắn bó với con người, với miền đất nơi định của công xã. Giáo sư Vũ Ngọc Khánh đã
chôn nhau cắt rốn. Chính sức mạnh của dân tộc đưa ra một nhận xét rất hóm hỉnh: Có lẽ cái còn
Việt là ở đó. đọng lại nhiều nhất của Phật giáo trong tâm
Đặc trưng ứng xử của người Việt còn được bộc hồn Việt Nam là sự độ lượng và lòng nhân ái,
lộ rất rõ khi tiếp thu văn hóa và tôn giáo nước tuy không đậm về mặt tư duy nhưng đáng kể về
mặt tình cảm. Tượng Phật ở Việt Nam phải đủ
___________
nghìn mắt nghìn tay vì mắt để nhận thức và tay
1. Xem Truyền thống giáo dục Việt Nam trước 1945,
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 1985. để hành động. Phật trong cảm quan dân tộc này

15 16