Page 97 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Phần I: ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC
Pháp cấm, nhưng Câu lạc bộ ngoại ô Pari đã đem diễn,
được các nhà phê bình văn nghệ khen hay.
Trong thời gian ở Pari, ông Nguyễn sống rất cực khổ.
Để kiếm tiền, ông Nguyễn làm nghề rửa ảnh và phóng đại
ảnh. Chính cụ Phan Chu Trinh đã dạy cho ông Nguyễn
nghề này. Ông làm cả nghề sơn vẽ đồ cổ.
Ở Pari có nhiều nhà làm giả đồ cổ Trung Quốc; họ làm
đồ gỗ, bình phong và những vật khác bắt chước theo kiểu
Trung Quốc. Họ sơn bằng sơn Nhật và vẽ hoặc viết
những chữ ngoằn ngoèo giả chữ Trung Quốc. Những bà
quý tộc già, những người trọc phú rất ham chuộng những
vật ấy, không biết là đồ giả và mua rất đắt. Công việc sơn
vẽ giả đồ cổ Trung Quốc rất dễ cho ông Nguyễn. Không
may đây chỉ là một công việc hàng mùa, mỗi năm chỉ làm
vài tháng.
Sự hoạt động chính trị của ông Nguyễn được cảm tình
sâu sắc của những người Việt Nam yêu nước, đó là sự dĩ
nhiên. Vì lần đầu tiên trong lịch sử, có một người Việt
Nam tuyên bố trước toàn thế giới chủ trương giành độc
lập cho dân tộc mình; lần đầu tiên trong lịch sử, có một
người Việt Nam dám bóc trần những tội ác của bọn thực
dân Pháp ngay ở Pari. Và cũng chính vì vậy mà ông
Nguyễn bị bọn thực dân thù ghét.
Người ta rình mò ông Nguyễn. Người ta nói xấu
ông. Người ta tẩy chay ông. Người ta bảo bọn chủ không
nên dùng ông. Người ta cố tình mua chuộc ông. Người
ta kiếm cách dọa dẫm ông. Anbe Xarô (Albert Sarraut),
95
ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC
Bộ trưởng Bộ Thuộc địa và Pie Paxkiê (Pierre Pasquier),
Toàn quyền Đông Dương mời ông Nguyễn đến nói
chuyện và Tổng Giám đốc cảnh sát đã thu giấy căn cước
của ông Nguyễn.
Suốt trong thời gian ông Khải Định ở lại Pháp, ông
Nguyễn ngày đêm bị hai tên mật thám theo dõi không rời
một bước. Ông không để ý đến những việc ấy. Mặc dầu
đời sống nghèo nàn, lại bị rầy rà về chính trị, ông Nguyễn
vẫn không nao núng.
Mỗi buổi mai, ông Nguyễn nấu cơm trong một cái
xanh nhỏ bằng sắt tây đặt trên ngọn đèn dầu. Với một con
cá mắm hoặc một tí thịt. Ông ăn một nửa và để dành một
nửa đến chiều. Có khi một miếng bánh mì với một miếng
phomát là đủ ăn cả ngày. Ông trọ ở một phòng nhỏ trong
khách sạn rẻ tiền ở xóm lao động. Phòng chỉ vừa kê được
một cái giường sắt chật, một cái bàn nhỏ và một cái ghế.
Chỉ thế thôi, không có gì khác.
Về mùa đông lạnh, mỗi buổi sáng trước khi đi làm,
ông để một viên gạch vào lò bếp của khách sạn. Chiều
đến, ông lấy viên gạch ra, bọc nó vào trong những tờ báo
cũ, để xuống dưới nệm cho đỡ rét.
Thường thường, ông chỉ làm việc nửa ngày, làm
buổi sáng để kiếm tiền, còn buổi chiều thì đi đến thư
viện hoặc đến dự những buổi nói chuyện chính trị. Tối
đến, ông đi dự míttinh ở Pari. Có rất nhiều cuộc
míttinh. Chính ở đây ông đã làm quen với những người
96