Page 105 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

dân, mới lên ba tuổi đã mồ côi cha, lên bốn tuổi huyện Phú Vang, Huế. Tại đây, ông dạy chữ Hán
mồ côi mẹ, từ nhỏ đã chịu khó làm lụng và ham cho một số học sinh trong vùng và hai con. Với trí
học. Vì vậy, ông Nguyễn Sinh Sắc được cụ Hoàng thông minh, các bài học cậu Cung chỉ đọc ba, bốn
Đường ở làng Hoàng Trù xin về nuôi dạy. Ông lần là thuộc. Năm 1901, bà Loan lâm bệnh và qua

vừa lao động, vừa tiếp tục học tập. Khi trưởng đời, hai anh em Khiêm và Cung được cha đưa về
thành, ông kết hôn với người con gái đầu của cụ Nghệ An, gửi bà ngoại chăm sóc. Tại quê, Nguyễn
Hoàng Đường là bà Hoàng Thị Loan, một phụ nữ Sinh Cung học chữ Hán với thầy Hoàng Phan
cần cù, chịu khó, đảm đang, đôn hậu, sống bằng Quỳnh. Cũng năm 1901, ông Sắc vào Kinh đô Huế
nghề làm ruộng và dệt vải. Bà hết lòng thương dự khoa thi Hội, đậu Phó bảng, nhưng không
yêu và chăm lo cho chồng con ăn học. Ông Sắc và muốn ra làm quan. Tuy đỗ đạt, nhưng gia đình
bà Loan có ba người con: con gái cả là Nguyễn Thị vẫn sống thanh bạch, đạm bạc. Ở quê, ông Sắc
Thanh, con trai thứ hai là Nguyễn Sinh Khiêm, làm lễ “vào làng” cho hai con trai, ghi tên Nguyễn
con thứ ba là Nguyễn Sinh Cung - tên lúc nhỏ của Sinh Khiêm là Nguyễn Tất Đạt, Nguyễn Sinh
Chủ tịch Hồ Chí Minh. Là một thiếu niên thông Cung là Nguyễn Tất Thành. Đối với các con, ông
minh, cậu Cung thích nghe chuyện và hay hỏi thường dặn, phải siêng năng học tập, “chớ lấy
những điều mới lạ. Điều đã biết, cậu nhớ rất lâu, phong cách nhà quan làm phong cách nhà mình”.
đặc biệt là những lời dạy bảo của cha, những Để các con nhớ, ông viết câu ấy lên xà nhà. Sau

chuyện cổ tích, ca dao, dân ca mà bà ngoại và mẹ đó, Nguyễn Tất Thành được cha gửi học chữ Hán
thường kể và hát cho nghe. với thầy Vương Thúc Quý, người cùng làng, một
Năm 1891, ông Sắc dự thi Hương đậu Nhị “sĩ tử Cần Vương”. Nhà thầy là nơi các sĩ phu yêu
trường và mở lớp dạy học ngay tại nhà để có điều nước thường lui tới, trong đó có các ông Phan Bội
kiện dạy dỗ con cái. Năm 1894, ông dự khoa thi Châu, Đặng Thái Thân, v.v.. Những hôm nhà có
Hương đậu Cử nhân. Giữa năm 1895, ông Sắc vào khách, Nguyễn Tất Thành thường được thầy lưu
Kinh đô Huế dự kỳ thi Hội, nhưng không đỗ, rồi lại giúp việc, nhờ đó cậu được nghe nhiều chuyện
xin vào học Trường Quốc Tử Giám để chuẩn bị cho qua các buổi luận đàm thời cuộc của các sĩ phu
kỳ thi sau. Được tiếp nhận, ông về quê đưa vợ và yêu nước, bước đầu tiếp thu tư tưởng yêu nước của
hai con trai cùng vào Huế. Cuối năm 1898, ông Sắc các bậc cha chú thông qua mối quan hệ giữa cha

cùng hai con về làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, với các sĩ phu trong vùng. Nguyễn Tất Thành

103 104