Page 107 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

thường tìm đọc những cuốn sách mà các bậc cha làm cho Nguyễn Tất Thành mở rộng tầm mắt và
chú thường nhắc tới. hiểu biết nhiều điều. Năm 1904, bọn Pháp bắt
Năm 1903, ông Sắc đến xã Võ Liệt, huyện phu đắp con đường Cửa Rào đi Trấn Ninh, do đói

Thanh Chương dạy chữ Hán. Nguyễn Tất Thành khát và làm việc quá nặng nhọc, nhiều người đã
theo cha, tiếp tục học chữ Hán tại đây, lại có dịp phải bỏ xác, gây cảnh tang tóc, đau thương. Thảm
nghe chuyện thời cuộc của các sĩ phu đàm đạo. kịch “Cửa Rào” gây ấn tượng mạnh trong tâm trí
Năm 1904, bà ngoại mất, Nguyễn Tất Thành theo Nguyễn Tất Thành. Năm 1925, trong tác phẩm
cha về Kim Liên và được gửi đến học một thời Bản án chế độ thực dân Pháp, Người có nhắc lại
gian ngắn với thầy Trần Thân ở làng Ngọc Đình, thảm kịch này: “Công việc làm các con đường đi
cạnh làng Kim Liên. Cuối năm, ông Sắc tới làng Đà Nẵng, đi Trấn Ninh và đi Lào còn để lại cho
Du Đồng, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh dạy học, mọi người biết bao kỷ niệm đau đớn. Dân phu

Nguyễn Tất Thành theo cha sang học. Thời gian phải đi bộ hàng trăm kilômét mới đến công
dạy học tại đây, ông Sắc thường tổ chức các buổi trường. Đến nơi, họ phải chui rúc trong những túp
bình văn thơ, có hôm tới khuya, Tất Thành lều tranh thảm hại. Không có mảy may vệ sinh;
thường chăm chú lắng nghe và ghi nhớ. Khoảng không có tổ chức y tế. Trên đường không trạm
cuối năm 1905, Nguyễn Tất Thành được cha xin nghỉ chân, không nhà tạm trú. Họ chỉ được một

cho học lớp dự bị Trường Tiểu học Pháp - Việt ở suất cơm ăn không đủ no với một chút cá khô và
Vinh. Chính tại trường tiểu học này, lần đầu tiên phải uống nước bẩn, thứ nước khe núi mà họ rất
Nguyễn Tất Thành tiếp xúc với khẩu hiệu: “Tự sợ. Bệnh hoạn, cực nhọc, hành hạ tàn tệ đã gây
do, Bình đẳng, Bác ái!”. nên chết chóc khủng khiếp” .
1
Từ khi đỗ Phó bảng, ông Sắc không muốn ra Quãng đời niên thiếu đèn sách, được sự dạy
làm quan mà luôn ôm ấp tư tưởng về vận mệnh dỗ, giáo dục của gia đình và với tư chất thông
của nước, của dân, nên ông đã “cáo ốm”, chuyên minh, Nguyễn Tất Thành nắm khá vững kiến
tâm nuôi dạy các con theo những chí hướng lớn. thức Hán văn và chịu ảnh hưởng chí hướng yêu

Chính trong thời gian đó, ông Sắc đã đưa các con nước, thương dân của gia đình, của các thầy dạy
đi nhiều nơi trong vùng như các tỉnh Nghệ An, Hà ____________
Tĩnh, Thái Bình, v.v.. Những chuyến đi như thế 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.2, tr.88.

105 106