Page 65 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

lửa nhỏ”, Người đã giải thích quyết định về sự lựa chọn của mình là: “Vào trạc
tuổi 13, lần đầu tiên tôi được nghe những từ ngữ tiếng Pháp: tự do, bình đẳng,
bác ái - đối với chúng tôi lúc ấy, mọi người da trắng được coi là người Pháp -

thế là tôi muốn làm quen với văn minh Pháp, tìm xem những gì ẩn giấu đằng sau
những từ ấy”. Mong muốn hiểu rõ bản chất của mâu thuẫn đang bày ra trước
mắt đã thôi thúc, dẫn dắt Người đi tới một quyết định táo bạo: “Trong những
trường học cho người bản xứ, bọn Pháp dạy người như dạy con vẹt. Chúng giấu
không cho người nước tôi xem sách báo. Không phải chỉ sách của các nhà văn
mới, mà cả Rútxô và Môngtétxkiơ cũng bị cấm. Vậy thì phải làm thế nào bây
1
giờ. Tối quyết định tìm cách đi ra nước ngoài” . Rõ ràng, ý nghĩ tìm hiểu về
nước Pháp đã xuất hiện rất sớm ở Nguyễn Tất Thành. Cái lý do hấp dẫn để
Người muốn tìm hiểu về nước Pháp đó là những truyền thống tự do, bình đẳng,
bác ái và nền văn minh của chính quốc, đồng thời đó cũng là nơi “đẻ ra” chế độ
thực dân thối nát và cực kỳ tàn bạo như những gì diễn ra đối với nhân dân, đất
nước của Người. Không kỳ thị, xa lánh một cách cực đoan, cũng không quá

ngưỡng mộ để trở thành tự ti, Nguyễn Tất Thành muốn hiểu cho ngọn ngành cái
mâu thuẫn văn minh - dã man mà nước Pháp đã sản sinh ra. Như vậy, theo
Nguyễn Tất Thành: muốn tìm được con đường cứu nước thì trước hết phải hiểu
thật đúng, thật đầy đủ về những kẻ đang cướp nước mình. Muốn đánh đổ được
chủ nghĩa thực dân để giải phóng cho đồng bào thì trước hết phải hiểu cho được
cái gốc rễ, cái bản chất của chủ nghĩa thực dân. Tính cách ấy đã cổ vũ, là động
lực bên trong thôi thúc Người quyết định đi sang Pháp tìm hiểu sự thật.
Ở Nguyễn Tất Thành có một khả năng phân tích sâu sắc, khoa học và cách
suy nghĩ rất thực tế. Tố chất ấy giúp Người hiểu được lý do tại sao con đường
cứu nước của các vị tiền bối thất bại và bế tắc. Con đường bạo động của Hoàng

Hoa Thám vì tư tưởng phong kiến lỗi thời nên không thể dẫn tới thắng lợi. Phan
Bội Châu - một người bạn của cha Người, đã rất khuyến khích Người đi Nhật
Bản trong phong trào Đông Du. Song Người cho rằng nhờ Nhật đánh Pháp
chẳng khác gì việc “đuổi hổ cửa trước, rước beo cửa sau”. Sĩ phu Phan Chu
Trinh yêu cầu Pháp thực hiện sứ mệnh văn minh không khác nào là “xin giặc rủ
lòng thương”. Người thanh niên mới đang ở ngưỡng cửa cuộc đời nhưng đã rất
sắc sảo khi chỉ ra rằng dù các phong trào kháng Pháp đều xuất phát từ lòng yêu
nước, căm thù thực dân đế quốc, khát vọng độc lập tự cường nhưng thất bại là
do đường lối cứu nước không phù hợp với thực tế lịch sử, không đáp ứng được
nhu cầu của lịch sử. Bởi vậy, mặc dù rất kính mến, trân trọng các nhà cách mạng
nhưng Người đã không đi theo con đường của họ. Người muốn đi tìm một con
đường cứu nước mới. Người đã nói: “Tôi thấy phải đi ra nước ngoài xem cho rõ.

__________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.1, tr. 461.

63