Page 787 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

thấy, cách mạng dân tộc của Mỹ gắn liền với dân quyền. Nhưng đi sâu vào lòng
nước Mỹ thì không ít mâu thuẫn phơi bày. Sau khi đến thăm khu Harlem rồi đến
tượng Nữ thần Tự Do, Người để lại một lời bình nổi tiếng: “Ánh sáng trên đầu

thần Tự Do tỏa rộng khắp trời xanh, còn dưới chân tượng thần Tự Do thì người
da đen bị chà đạp, số phận người phụ nữ bị chà đạp. Bao giờ người da đen được
bình đẳng với người da trắng? Bao giờ có sự bình đẳng giữa các dân tộc? Và bao
1
giờ người phụ nữ được bình đẳng với nam giới?” .
Rồi Nguyễn Tất Thành sang nước Anh. Đến Anh là để học tiếng Anh, tìm
việc làm kiếm sống, và đương nhiên để biết thêm một đế quốc mà thuộc địa của
nó rộng lớn tưởng chừng vô tận “mặt trời không bao giờ lặn trên nước Anh”, và
đặc biệt là nghiên cứu cuộc Cách mạng Dân quyền tại gốc gác phát sinh của nó.

Ở Anh không bao lâu nhưng Nguyễn Tất Thành cũng đã trải qua nhiều
nghề: làm công nhân cào tuyết, làm thợ đốt lò, rồi làm dọn dẹp rửa bát tại khách
sạn. Và được vua đầu bếp của khách sạn dạy cho làm bánh, nhờ một việc hiếm
thấy: Nguyễn Tất Thành giữ lại những thức ăn thừa cho sạch sẽ rồi đưa lại cho
đầu bếp, nên vua đầu bếp hỏi sao không quẳng thức ăn thừa như những người

khác? Thành trả lời: Không nên vứt đi. Ông có thể cho người nghèo những thứ
ấy! Thế là Nguyễn Tất Thành được vua đầu bếp dạy làm bánh. Sau một quãng
thời gian dài khốn khổ, nhiều khi đói khát và thường xuyên rét buốt thấu xương,
Nguyễn Tất Thành đã có đời sống ổn định hơn. Người cũng học văn học Anh và
đạt những tiến bộ vượt bậc.
Nhưng chiến tranh thế giới lần thứ nhất nổ ra, ngày 28/7/1914, không khí
căng thẳng, hoảng sợ bao trùm các nước châu Âu. Chỉ sau một tháng, Nguyễn

Tất Thành đã có cái nhìn khái quát về tình hình thế giới. Tháng 8/1918, từ Luân
Đôn, Nguyễn Tất Thành viết thư cho cụ Phan Chu Trinh ở Pháp: “Năm nước lớn
đang đánh nhau. Chín nước đã vào vòng chiến. Cháu bỗng nhớ cách đây vài
tháng, cháu đã nói với Bác về cơn giông sấm động. Số mệnh sẽ còn dành cho
chúng ta nhiều bất ngờ và không thể nói trước được ai sẽ thắng. Các nước trung

lập còn đang lưỡng lự và các nước tham chiến không thể đoán biết được ý đồ
của họ. Tình hình diễn ra là ai thò mũi vào thì chỉ có thể đứng về phe của địch
thủ bên này hoặc địch thủ bên kia. Người Nhật Bản hình như có ý định nhúng
tay vào. Cháu nghĩ trong ba hoặc bốn tháng tình hình châu Á sẽ có chuyển biến
2
và sẽ có nhiều chuyển biến” . Giữa không khí dầu sôi lửa bỏng đó, một tin sét
đánh làm chấn động thế giới: Cách mạng Tháng Mười Nga nổ ra thắng lợi,

chính quyền Xô viết được thiết lập năm 1917.

__________
1. Vân Hồng, Một tình yêu lớn với Chủ tịch Hồ Chí Minh, theo website www.nhandan.vn ngày
20/5/2017.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 1, tr. 4.

785