Page 110 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

đưa người chết sang thế giới bên kia, phải khiêng cho gia đình yên ổn, từ đó làng xã vững mạnh,
linh cữu sang nhà thờ tổ để người chết yết tổ. nước sẽ yên.
Không có nhà thờ tổ riêng biệt, người Việt thường Gia lễ là quy định cách thức, nền nếp để bảo
dâng rượu, trầu, làm lễ khấn gia tiên, khiêng đảm cho các sinh hoạt trong nhà theo đúng phép
quan tài xoay quanh một vòng rồi đặt lại nguyên tắc, có lễ nghĩa. Lễ chủ yếu diễn ra theo mấy hình
chỗ cũ như hành động người chết đi yết tổ, cầu xin thức người xưa đúc kết: quan, hôn, tang, tế. Quan
tổ tiên đón nhận con cháu sang thế giới của người chính nghĩa là đội mũ, là cái lễ để trân trọng sự
cõi âm. ra đời và trưởng thành của một đứa bé; hôn là
Trong gia đình có chuyện buồn, con cháu có cưới vợ gả chồng; tang là việc ma chay; tế là việc
người gặp tai nạn, ốm đau, người Việt cũng thắp cúng bái. Những việc ấy, dù hoàn cảnh các gia
nén hương khấn ông bà tổ tiên, kể lại mọi chuyện đình có khác nhau thế nào, cũng phải bảo đảm
với hy vọng tổ tiên sẽ phù hộ để người không gặp các nghi thức, các yêu cầu tổ chức nhất định.
may ấy sẽ tai qua nạn khỏi. Một số dòng họ đã có văn bản gia lễ riêng. Họ
Tục thờ cúng tổ tiên của người Việt còn thể Nhữ ở Thanh Hóa, họ Phạm ở Hà Đông, họ Trần ở
hiện, khi con cháu đi làm ăn xa, khi có công Hưng Yên đều có những tập gia lễ riêng. Tài liệu
chuyện quan trọng, khi thi cử, người ta đều thắp cho biết có lẽ người đầu tiên soạn gia lễ riêng là Hồ
nén hương khấn vái tổ tiên, cầu xin tổ tiên phù hộ Sĩ Dương, nhà sử học quê Quỳnh Lưu, đỗ tiến sĩ
cho mọi việc êm xuôi, trót lọt. Thậm chí, có những năm 1652. Quyển gia lễ do ông soạn được lấy tên
chuyện khó xử, không biết phải hành xử ra sao, là Hồ Thượng thư gia lễ.
người ta cũng thắp nén hương trước bàn thờ tổ Hiện nay không rõ tác phẩm của Hồ Sĩ Dương
tiên, kể lể mọi việc như các bậc tổ tiên đang hiện được sử dụng như thế nào. Về sau, một nhà nho
hữu để xin ý kiến. khác cũng là người trong họ ông Dương, tên là Hồ
Trong ứng xử gia đình, người Việt đã ý thức Sĩ Tân, đỗ tiến sĩ năm 1721 đã soạn ra cuốn Thọ
được vấn đề gia lễ, gia pháp, gia phong nhằm giúp Mai gia lễ (tên hiệu của ông là Thọ Mai), người
cho các thành viên trong gia đình biết tuân theo dân trong nước đều nhất luật theo những hướng
kỷ luật, có nghĩa tình chung thủy, giữ gìn khuôn dẫn của Thọ Mai gia lễ, để thực hiện quan, hôn,
phép. Những nền nếp phép tắc ấy được gia đình tang, tế trong gia đình mỗi nhà.
tự giác tuân thủ và cũng được pháp luật bảo vệ. Gia pháp là phép tắc (và có cả tính cách luật
Pháp luật đây là cả luật nước, cả lệ làng nhằm giữ lệ) trong gia đình, là vấn đề có thực, song không

107 108