Page 115 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 115
về miếu. Họ Nguyễn Ninh Tràng được rước bát gì đáng nói ở đây, ai chẳng giống ai nên làm gì có
hương che lọng vàng đi cửa giữa. Các họ khác ai bị coi là xấu khi cả làng đều như vậy. Có thể
rước bát hương che lọng xanh đi né sang bên. Họ thấy ở đây sự gắn bó rất chặt chẽ giữa các thành
nào vi phạm sẽ bị làng phạt 100 miếng trầu. Khi viên trong làng xã. Bởi vậy, muốn tạo ra sự ổn
tế, làng quy định chỉ có các vị khoa mục mới được định và thịnh vượng, cộng đồng đã có những quy
vào đình còn các chức dịch trong làng phải đứng tắc ấn định trách nhiệm và nghĩa vụ khá cụ thể
ngoài hầu lễ. Ngày đầu tiên vào đám, phải biện lễ cho các thành viên. Dù có những quy tắc không
thành hoàng gồm một con trâu to thật béo, sáu thành văn nhưng các thành viên vẫn nhớ và tuân
mâm cỗ, bốn mâm xôi đặt trên một cái bàn lớn. Lễ theo rất nghiêm túc, suốt từ thế hệ này đến thế
xong, cỗ được hạ xuống chia đều cho mọi người. hệ khác. Đó là những tập tục được in sâu trong
Làng còn tổ chức kết chạ với làng Nam Dư. Khi đầu óc mọi thành viên. Ai đi trái quy tắc ấy nhất
có hội, hai làng đều cùng tham dự. Làng Bát định sẽ bị trừng phạt.
Tràng còn kết chạ với làng Thuận Tốn - một làng Ở mức cao hơn, những tập tục, quy tắc, lề
nghề nông ở bên cạnh để nhờ đất làm nghĩa địa. thói này được làng xã ghi chép thành văn bản.
Như vậy, ứng xử cộng đồng nhỏ (làng xã) là cơ sở Đó là những bản thúc ước. Thúc ước ở làng gọi
cho ứng xử cộng đồng lớn (dân tộc) tạo nên truyền là Hương ước.
thống văn hóa độc đáo của Việt Nam. Hương ước thật sự là một bộ luật riêng của
Sống ở làng, lại biết rõ nhau qua bao nhiêu đời làng xã, thể hiện tính chất tự trị của công xã nông
nên cách ứng xử của người Việt thường vị tình thôn so với luật pháp chung của nhà nước. Nó
chứ không vị lý. Họ không thể "cạn tàu ráo trực tiếp tác động đến từng thành viên, kiểm soát
máng", "dứt dây ai nỡ dứt chồi". Bởi vậy mới có sự ứng xử hằng ngày của họ.
một câu ca rất lạ và buồn cười của người Việt: Trên đây là nói về bình diện hẹp trong cộng
Toét mắt là tại hướng đình đồng làng xã. Nhìn rộng ra xã hội người Việt có
Cả làng toét mắt chứ mình em đâu. những tập tục, quy ước, những điều kiêng kỵ
Thế có nghĩa là "toét mắt" đâu có phải tật bệnh riêng. Ngày đầu năm, người ta tránh dùng những
của riêng em; nguyên nhân của nó là cái giếng ngôn ngữ, hành động có thể đem lại sự không may
đình, giếng chung của cả làng mà ai cũng phải ra suốt cả năm, gọi là giông hoặc xui. Cố tránh
đấy lấy nước. Hơn thế, em là một thành viên không giận dữ, gắt gỏng, la lối, không để cho trẻ
trong làng, em "toét" và "cả làng đều toét", thì có con khóc, kiêng nói con khỉ, con hùm. Kiêng đánh
113 114
