Page 35 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 35
đó là cách đặt tên người hay cách trang trí nhà bảo vệ quyền lợi mà còn bảo vệ danh dự cho nhau
cửa đều có những liên quan đến chữ phúc, đức. nữa. Ý thức ấy cao đến nỗi mọi việc riêng của
Ở đây, vai trò của cộng đồng rất lớn, cộng đồng từng nhà trong họ như ma chay, cưới xin, khao
bồi đắp, gây niềm tin cho các thành viên rằng vọng đã được người ta coi như bổn phận của mình
phúc và đức chính là một sự hứa hẹn, một phần để họ tộc ngoài khỏi chê cười. Nó được mặc nhiên
thưởng cho những ai sống vì cái thiện. Cộng đồng thừa nhận đến mức át hẳn các quyết định riêng
là một tập hợp của các thành viên nên muốn lấy của cá nhân, bó buộc cá nhân phải theo những
tư tưởng chung của cộng đồng làm chuẩn mực thì quyết định và tục lệ chung. Trong dân gian có
phải có các quy định về ứng xử. câu: "Một người làm quan, cả họ được nhờ". Nhờ ở
Trong các cộng đồng làng xã ở Việt Nam khi đây không phải là tiền bạc mà nhiều khi chỉ là
phân tích sâu về cá nhân thì thực tế cuộc sống đã nhờ cái tiếng mà thôi; sức mạnh của họ, của tộc ở
khiến con người nhận ra muốn tồn tại không thể ngay cái tiếng ấy.
chỉ có sự tồn tại của cá nhân và phải chấp nhận Bởi vậy, trong cộng đồng này, tự do cá nhân là
nhiều điều. Thực tế phát triển xã hội cho thấy, điều cấm kỵ, không bao giờ được đặt ra. Nhiều
công xã lúc đầu là công xã thị tộc; quan hệ giữa việc, do bà con trong họ lèo lái, cá nhân bị hút vào
các thành viên trong thị tộc là quan hệ bình đẳng. theo tập thể. Nếu cá nhân phản ứng thì sẽ có rất
Sau này, trong sự phát triển lịch sử, công xã nông nhiều điều tiếng thị phi. Hơn nữa sống ở làng ai
thôn xuất hiện. Trong công xã ấy chế độ tư hữu cũng rõ gốc tích của nhau nên nếu không sống
phát triển. Nhưng do yêu cầu khách quan của lịch theo những tập tục, quy định của cộng đồng thì
sử và xã hội, công xã nông thôn bắt buộc phải tồn việc bé sẽ bị xé ra to:
tại. Vậy, chỉ còn cách là đưa ra những chuẩn mực Trăm năm bia đá thì mòn
bắt buộc mà các thành viên trong công xã phải Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ.
theo. Muốn vậy, trước hết cá nhân phải tự ghìm Ở đây, một mặt cộng đồng giúp cho cá nhân
nén mình, phải đặt quyền lợi của gia tộc, của dòng tồn tại, nhưng mặt khác, nó lại đặt ra trước cá
họ, của cộng đồng làng xã lên trên. nhân những cái "ngưỡng" mà cá nhân không thể
Làng xã Việt Nam xưa, trẻ nhỏ 9 tuổi, 10 tuổi vượt qua. Sống trong cộng đồng ấy, cá nhân muốn
đã phải đi dự việc làng việc họ để nghe người ta tồn tại phải biết dẹp "cái tôi" của mình lại, hòa
bàn cãi và học lấy lời ăn tiếng nói của người lớn. vào "cái ta" của cộng đồng. Xét về sự phát triển
Mỗi họ, mỗi làng là một đơn vị vật chất, không chỉ của riêng từng cá nhân, đó là sự hạn chế nhưng
33 34
