Page 75 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 75
việc ứng xử khi ăn uống trong cộng đồng người tục ngữ ấy lại khuyên người ta về cách ứng xử
Việt được đặt ra một cách nghiêm ngặt hơn so với trong hoàn cảnh cụ thể để làm sao "Khéo ăn thì
các xã hội khác bởi lẽ người Việt sống trong một no, khéo co thì ấm" dù trong cảnh bần hàn, túng
cộng đồng chặt chẽ, trong một gia đình có nhiều thiếu vẫn phải giữ cho được tư cách con người.
thế hệ. Dân gian có câu: "Miếng ăn quá khẩu Thông thường trong bữa ăn, người phụ nữ bao giờ
thành tàn" để chỉ rõ trong việc ăn nếu không được cũng phải ngồi đầu nồi. Thấy cha mẹ đặt bát
giáo dục cẩn thận sẽ bị người đời chê cười như thế xuống phải đưa hai tay ra đón và xới thêm cơm.
nào. Khác với người châu Âu, mỗi người có một Miếng ngon miếng bổ phải mời cha mẹ trước, mời
suất ăn riêng; trong gia đình người Việt, mọi chồng rồi mới gắp cho con còn bản thân mình có
người cùng ăn chung một mâm. Ngồi vào mâm ăn hay không cũng không quan trọng. Người Việt
cơm, họ có thói quen mời nhau. Trong nhà ai là còn có câu "Nam thực như hổ, nữ thực như miêu" -
người cao tuổi được mời trước rồi theo thứ bậc mà Đàn ông ăn như hổ, đàn bà ăn như mèo, ăn ít,
mời tiếp. Trước khi ăn phải so đũa chứ không bạ nhỏ nhẹ, từ tốn mới là đẹp. Còn với loại đàn bà
đâu ăn đấy. Người Việt có câu chuyện kể về một "Ăn vụng như chớp", "Ăn thủng nồi trôi rế" bao
ông bố vợ muốn kén rể hiền. Các chàng trai "rắp giờ cũng đáng bị chê trách.
ranh bắn sẻ" đều được mời đến. Trên mâm cơm Xưa, người Việt có tục ăn trầu. Mời trầu với
hôm ấy, ông cố tình để đũa tráo đầu đuôi rồi kín người Việt không dừng ở việc mời mọc ăn uống
đáo quan sát. Chàng trai nào biết ứng xử, biết bình thường mà còn tỏ rõ sự quý trọng mến
phép tắc thì so đũa và ăn uống từ tốn. Kẻ không khách. Theo "Văn hiến thông khảo" (khuyết
được dạy dỗ cẩn thận thì vớ ngay lấy đôi đũa tráo danh): "Năm Thuận Hóa thứ nhất (999) vua
đầu đuôi ấy và cứ thế ăn. Qua đấy, ông đã biết Tống sai sứ sang tuyên phong cho Lê Hoàn chức
phải chọn chàng trai nào cho con gái ông. Tục ngữ đặc tiến, khi về sứ thần là Tống Cảo thuật lại
có câu "Ăn trông nồi, ngồi trông hướng", "Liệu rằng: Lê Hoàn cầm cương ngựa, cùng sứ giả đi
cơm gắp mắm" có nghĩa là khi ăn cần phải chú ý rồi lấy trầu mời ở trên mình ngựa, đấy là phong
quan tâm đến người khác. Một mặt, do cuộc sống tục mời khách rất quý".
luôn luôn eo hẹp, thiếu thốn vì sản xuất lạc hậu, Trong ứng xử của người Việt, miếng trầu đóng
không phát triển, chứ nếu thức ăn thừa mứa, ê hề vai trò quan trọng. Têm trầu và mời trầu cũng thể
thì việc gì phải "Ăn trông nồi...". Mặt khác, câu hiện rõ con người mà mình tiếp xúc thuộc loại nào.
73 74
