Page 82 - 9786045773079

Triều đình lại sức giấy gọi ông vào làm quan. Giọng cụ Hà Toán vẫn say sưa:
Tâm trạng ông thật rối bời. Ông đang nghĩ đến - Thơ như lời vợ tiễn chồng. Khó mà nhận ra đó
những bước đi của bạn bè. là lời của những người bạn cùng tâm huyết. Đôi bạn
Cụ Hà Toán kể: xa nhau có lẽ vì không tiện đi cùng. Xa về đường đi
- Cầu Hữu Biệt bắc cạnh núi Độc Lôi - chắc là mà gần về lòng yêu nước.
nơi các anh đã đi qua. Cùng các bạn tiễn cụ Phan ra đi nhưng rồi ông
Cụ đưa mắt nhìn xuống đó, phía đường xuyên cầu Sắc ở lại. Và kia, trên án thư trước mặt ông vẫn còn
đi xuống Vinh để rồi vào Nam ra Bắc mà nhớ lại: bức công văn của bộ Lại.

- Với lớp người như chúng tôi, cứ mỗi lần nhìn Đi làm quan hay làm gì bây giờ? Hiểu thế nào
thấy cầu Hữu Biệt là nhớ lại những tích truyện, đây nỗi lòng của ông Phó bảng. Nhìn ra, ảnh
những buổi tiễn đưa, những lời xướng họa. Có bài hưởng của ngọn cờ Cần Vương coi như đã hết mà
thơ như bài cụ Bảng Sắc tiễn cụ Phan xuất dương một ngọn cờ mới thì chưa xuất hiện. Giải phóng
thì chúng tôi nhớ nhập tâm. Bài thơ không nói dân tộc, đó là yêu cầu bức thiết của lịch sử. Phan
đến yêu nước chống Tây gì cả mà hồi đó chúng tôi Bội Châu và Phan Chu Trinh đều cùng vươn lên
cứ phải đọc giấu, đọc lén. Phải đọc giấu không đáp ứng nhưng mỗi người nghĩ một cách. Khi con
phải vì đó là thơ của thân sinh đồng chí Nguyễn đường cứu nước còn đang phải mò mẫm thì một số
Ái Quốc mà chính vì bản thân bài thơ. Giấu đi mà sĩ phu tạm thời giữ thái độ bất hợp tác với giặc và
đọc, thế mà thơ cứ lan đi rất nhanh, một phần vì cung cách của việc bất hợp tác cũng thật phong
bài thơ thật gọn, thật dễ nhớ. Bài thơ có nhiều phú, tế nhị. Bà con làng Sen to nhỏ bảo nhau:

cách dịch. Chúng tôi cứ diễn Nôm thành ca dao “Người ta làm quan cốt vinh thân, còn ông Bảng
thế này: đi làm quan là để che thân”.
Độc Lôi dừng gót nơi đây Con đò chở Phan Bội Châu và các đồng chí của
Mé tây Hữu Biệt, cầu này tiễn anh cụ lại nhổ sào rời bến Sa Nam mà xuôi về ngã ba
Tay vin chéo áo ngọn ngành chợ Tràng . Tháng bảy mùa thu. Nước thu trong
1
Mưa đơn, gió kép ta đành xa nhau. xanh và trời thu lồng lộng. Cụ đã cho bác lái cất bớt
Nhiều cụ sính thơ họ nói bài này ý tứ nằm ngoài ___________
chữ nghĩa. Có hiểu hoàn cảnh của quê hương đất 1. Theo Phan Bội Châu niên biểu, Nxb. Văn Sử Địa,
nước lúc ấy mới biết được ý của người làm thơ. Hà Nội, 1957.

79 80