Page 112 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Phần I: ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐI CỨU NƯỚC

Tất nhiên hai chúng tôi còn bàn chuyện quanh vấn đề Casanh vẫn quan tâm đến các vấn đề đấu tranh chống chủ
gia nhập Quốc tế cộng sản. Lúc đó chúng tôi hơi bi quan nghĩa thực dân. Cá tính của Mácxen Casanh là như thế.
về kết quả đại hội Đảng Xã hội họp ở Xtrátxơbua tháng 2- Tôi nhớ rõ, hồi đó anh Nguyễn đánh giá vai trò của
1920. Dạo ấy ở Pháp đang có phong trào bãi công rất Mácxen Casanh ở Mátxcơva có phần tích cực hơn nhận
mạnh, xe lửa không chạy, quần chúng sôi sục đấu tranh. xét của tôi. Và anh Nguyễn đã đánh giá đúng. Chúng tôi
Chúng tôi băn khoăn không hiểu đại hội có tán thành gia đều nhất trí với nhau rằng Phrốtxa là một người hoạt
nhập Quốc tế Cộng sản không? Anh Nguyễn bảo tôi: động chính trị chưa được tin cậy lắm (Phrốtxa về sau ra
"Không! Họ không tuyên bố gia nhập Quốc tế Cộng sản khỏi Đảng Cộng sản). Nhưng Mácxen Casanh thì khác.
*
đâu, nhưng có lẽ họ sẽ tuyên bố rút khỏi Đệ nhị quốc tế" . Phải nói rằng Mácxen Casanh đã giữ một vai trò hết sức
Sự việc đã diễn ra đúng như thế. Với đa số phiếu, đại hội quan trọng trong việc thành lập Đảng Cộng sản Pháp.
Đảng Xã hội Pháp họp ở Xtrátxơbua đã quyết định rút Ngay khi Lênin tiếp Casanh và Phrốtxa ở Mátxcơva,
khỏi Đệ nhị quốc tế nhưng không gia nhập Quốc tế Cộng Lênin cũng có nhận xét về sự khác nhau giữa hai người,
sản. Đại hội đã quyết định cử Mácxen Casanh và L.O tuy cả hai lúc đó theo đường lối chiến tranh đến cùng của
Phrốtxa đi Mátxcơva để hỏi về những điều kiện gia nhập Đảng Xã hội. Casanh đã từng cùng Mutê sang Nga dưới

Quốc tế cộng sản. Vì lúc đó báo chí phản động đang làm thời Chính phủ Kêrenxki. Lênin nhận thấy Casanh là
ầm ĩ quanh những điều kiện gia nhập Quốc tế Cộng sản, người mà Cách mạng Tháng Mười đã gây ấn tượng rất
cho rằng Quốc tế Cộng sản đã đặt cho các đảng muốn gia mạnh. Lênin trong thâm tâm tin cậy Casanh và Lênin
nhập những điều kiện oái ăm và nghiệt ngã, bắt các đảng nhận xét đúng. Lênin đã nói: Nếu Mácxen Casanh hoàn
phải nhận. toàn tán thành gia nhập Quốc tế Cộng sản thì sẽ kéo theo
Chúng tôi thảo luận với nhau nhiều về việc này. đại đa số đảng viên Đảng Xã hội. Điều đó rất quan trọng.
Chúng tôi hài lòng thấy Casanh và Phrốtxa được cử đi Đảng mới đó sẽ nắm được tờ báo Nhân đạo, do đó ngay từ
Mátxcơva. Anh Nguyễn thì quen biết nhiều Mácxen đầu sẽ nắm được lực lượng khá quan trọng". Lênin không
Casanh. Anh đã gặp Mácxen Casanh nhiều lần để giới nghe lời gièm pha của một số người tự nhận là cộng sản
thiệu tình hình Đông Dương. Và phải nói rằng, ngay lúc nói rằng Mácxen Casanh là một người "phái giữa" và
còn đang theo đường lối chiến tranh cuối cùng, Mácxen không làm được việc gì. Tôi phải nói rằng khi tôi nói

__________ chuyện với anh Nguyễn Ái Quốc, tôi thấy ý kiến anh cũng
giống như ý kiến của Lênin. Anh Nguyễn rất tin ở
* Quốc tế thứ hai.

109 110