Page 145 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

gian khổ, khó khăn để thực hiện hoài bão của mình. Thời điểm ấy, có nhiều trí
thức yêu nước cũng có mong muốn sang phương Tây, nhưng không phải ai cũng
dám chấp nhận dấn thân bằng con đường lao động cực khổ và đầy mạo hiểm đó.

Theo lời kể trong tác phẩm Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ
Chủ Tịch của tác giả Trần Dân Tiên: Trước ngày 02/6/1911, Nguyễn Tất Thành
bàn với một số người bạn thân về chuyến đi ra nước ngoài, “Khi người bạn hỏi
lấy đâu ra tiền mà đi, anh Thành vừa nói vừa giơ hai bàn tay: “Đây, tiền đây...
1
Chúng ta sẽ làm việc. Chúng ta sẽ làm bất cứ việc gì để sống và để đi?” . Mặc
dù đã nhận lời, nhưng sau khi suy nghĩ kỹ, người bạn ấy đã không đủ can đảm
để thực hiện điều đó.
Sang phương Tây tìm đường cứu nước, hành trang lớn nhất của Nguyễn
Tất Thành lúc đó là tinh thần yêu nước cháy bỏng cùng sự am hiểu vốn văn hóa
phương Đông và bước đầu tìm hiểu văn hóa phương Tây. Đây là cơ sở và động
lực chủ yếu thúc đẩy cho sự lựa chọn đó của Nguyễn Tất Thành. Nếu không có
vốn hiểu biết đó, Anh không thể có đủ tự tin để có một quyết định như vậy, hoặc

nếu có thì đó sẽ đơn thuần là hành động ngẫu hứng mang tính phiêu lưu, mạo
hiểm mà thôi.
Chính nhờ cách đi rất riêng ấy, Nguyễn Tất Thành đã thấy được bản chất
thực sự của chủ nghĩa thực dân. Khi đặt chân lên đất Pháp, Anh thấy “Ở Pháp
cũng có người nghèo như bên ta”, “người Pháp ở Pháp tốt, lễ phép hơn người
Pháp ở Đông Dương” và Anh cũng đặt câu hỏi: “Tại sao người Pháp không
2
“khai hóa” đồng bào của họ trước khi đi “khai hóa” chúng ta” . Hình ảnh nước
Pháp để lại trong tâm trí Anh không phải là nước Pháp như trong Tuyên ngôn
nhân quyền và dân quyền của Đại cách mạng Pháp 1789, mà là một nước Pháp
có kẻ giàu, người nghèo, có người tốt, kẻ xấu.

Tới Mỹ, Anh cũng nhanh chóng phát hiện ra, đằng sau những tòa nhà chọc
trời với cuộc sống xa hoa của thành phố New York là những con người khốn
khổ sống vật vờ dưới bóng đổ của những tòa nhà đó. Anh thường xuyên lui tới
khu Harlem và rất xúc động trước cảnh sống thảm hại của những người da đen ở
3
đây . Tham quan tượng thần Tự do, Anh có nhận xét sâu sắc: “Ánh sáng trên
đầu tượng thần Tự do tỏa ra trên bầu trời xanh, còn dưới chân tượng thần Tự do
này thì người da đen đang bị chà đạp. Bao giờ người da đen mới được bình đẳng
4
với người da trắng” . Anh nhớ mãi hình ảnh những kẻ thực dân da trắng hành hạ
dã man những người da đen bằng cách thiêu sống họ cháy thành than. Anh căm
giận thốt lên: “Tất cả bọn đế quốc đều phản động và tàn ác”. Những cảnh tượng
__________
1. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Văn nghệ, Hà
Nội, 1955, tr. 13.
2. Trần Dân Tiên, Những mẫu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Sđd, tr.17.
3. Hồ Chí Minh - Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, t. 1, tr. 37.
4. Mai Văn Bộ, Con đường vạn dặm của Hồ Chí Minh, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 1999, tr. 62.

143