Page 241 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

các phong trào trên đều lần lượt bị chính quyền thực dân đàn áp và thất bại nặng
nề. Nguyên nhân thất bại cơ bản là không nhận thức đúng kẻ thù chính hoặc
thiếu sự hiểu biết sâu sắc về kẻ thù, không thấy được mối quan hệ giữa hiện thực
đất nước với xu thế vận động chung của thế giới.
Những thất bại liên tiếp phải trả bằng máu xương của những anh em huynh

đệ, của những đồng bào ruột thịt, của những con người yêu nước hơn cả sự sống
và nỗi thống khổ đến cùng cực của nhân dân dưới ách thống trị thực dân đã dội
tới trái tim của chàng thanh niên trẻ tên Nguyễn Tất Thành. Nhưng, khi các cụ
trong Duy Tân hội gợi ý cho anh Nguyễn sang Nhật học cùng những thanh niên
thức thời khác, anh đã từ chối. Có lẽ anh đã kịp nhận rõ hoặc chỉ manh nha dự
cảm về “lối mòn thất bại” qua những ngày tham gia các công tác bí mật cho
phong trào của các tiền bối, dù có sự khâm phục các cụ Hoàng Hoa Thám, Phan
Châu Trinh, Phan Bội Châu nhưng anh không tán thành hoàn toàn cách làm của
một người nào. Vì:
“Cụ Phan Châu Trinh chỉ yêu cầu người Pháp thực hiện cải lương. Anh
nhận thấy điều đó là sai lầm, chẳng khác gì đến xin giặc rủ lòng thương. Cụ
Phan Bội Châu hy vọng Nhật giúp đỡ để đuổi Pháp. Điều đó rất nguy hiểm,

chẳng khác gì “đưa hổ cửa trước, rước beo cửa sau”. Cụ Hoàng Hoa Thám còn
thực tế hơn, vì trực tiếp đấu tranh chống Pháp. Nhưng theo lời người ta kể thì Cụ
1
còn nặng cốt cách phong kiến” . Từ chối sang Nhật cũng chính là từ chối đường
lối “cầu viện” từ đế quốc này để đánh đuổi đế quốc kia, nếu dựa vào Nhật khác
gì đánh tráo kẻ thù. Điều đó khẳng định lần nữa bản tính độc lập, tư duy tỉnh táo,
sáng suốt trong suy nghĩ của Người. Nhưng chính thất bại của những người đi
trước đã trở thành kim chỉ nam để người thanh niên ấy rẽ sang một con đường
khác, một chân trời khác, viết nên một trang sử khác cho dân tộc Việt Nam.
Năm 1911, Nguyễn Tất Thành rời Sài Gòn sang Pháp, với tên gọi Văn Ba,
làm lao động trên tàu biển hãng Chargeurs Réunis (hãng Năm Sao), mang tên

Amiral Latouche Tréville. Đánh giá về sự kiện mang tính lịch sử này, đã có rất
nhiều quan điểm nhằm lý giải về hướng đi khác biệt của Người. Trong khi các
tiền bối đa phần đi về phương Đông (Nhật Bản, Trung Quốc…), Nguyễn Tất
Thành lại sang trời Tây.GS. Trần Văn Giàu cũng bàn rằng: “Tìm cách đánh đuổi
thực dân Tây phương mà đi về hướng Tây. Đi ngược chăng? Chưa một ai ngờ
2
rằng đi ngược mà sẽ về xuôi. Không vào hang hổ sao trói được hổ” .
Lịch sử dù “giai thoại hóa” những bước đi của Người ở buổi ban đầu ấy
trở thành “cuộc ra đi tìm đường cứu nước” mang tầm vĩ nhân thì cũng xin hãy
đừng quên rằng, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh lúc bấy giờ chỉ mới là chàng
__________
1. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Trẻ, Thành phố
Hồ Chí Minh, 2005.
2. Trần Văn Giàu, Hồ Chí Minh - Chân dung một tâm hồn và trí tuệ vĩ đại, Nxb. Tổng hợp
Thành phố Hồ Chí Minh, 2014, tr. 21.

239