Page 405 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Nguyễn Tất Thành sinh ra và lớn lên khi dân tộc Việt Nam đang đắm chìm
trong nỗi đau nô lệ, các phong trào kháng Pháp lần lượt bị dìm trong biển máu.

Việc không chỉ Việt Nam mà hầu hết các dân tộc Á - Phi đều bị mất nước và
chịu thất bại trong cuộc đấu tranh giành độc lập đã làm nảy sinh một loạt câu hỏi:
Vì sao phương Đông từng là “cái nôi văn hóa” của loài người mà nay lại bị
phương Tây đô hộ? Vì sao Pháp giương cao ngọn cờ “Tự do, bình đẳng, bác ái”
nhưng lại đi cướp tự do và chà đạp lên quyền bình đẳng của các dân tộc khác?
Vì sao giai cấp phong kiến Việt Nam từng đánh bại bao cuộc xâm lăng từ
phương Bắc nhưng giờ lại bất lực trước chủ nghĩa thực dân phương Tây? Vì sao
giai cấp tư sản Việt Nam không đủ sức lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc?
Không thể trả lời những câu hỏi đó nếu chỉ ngồi ở Việt Nam nên Nguyễn Tất
Thành quyết định “phải đi ra nước ngoài xem cho rõ”. Tuy nhiên, hướng đi của

Người không phải là Trung Quốc như Tôn Thất Thuyết, Nguyễn Thượng Hiền,
cũng không phải là Nhật Bản như Phan Bội Châu mà là phương Tây, trước hết là
Pháp. Người kể lại: “Khi tôi độ 13 tuổi, lần đầu tiên tôi được nghe ba chữ Pháp:
Tự do - Bình đẳng - Bác ái... Và từ thuở ấy, tôi rất muốn làm quen với nền văn
1
văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì ẩn náu đằng sau những từ ấy” . Người
còn trù tính “sau khi xem xét họ làm như thế nào, tôi sẽ trở về giúp đồng bào
2
chúng ta” . Người hiểu rằng: Muốn thắng thực dân Pháp thì phải hiểu nước Pháp,
phải có tri thức ở tầm thời đại và phương Tây với sức mạnh khoa học kỹ thuật

vượt trội sẽ có nhiều điều cần học hỏi. Vì thế, ngày 5/6/1911, Nguyễn Tất Thành
với cái tên “Văn Ba” đã xuống tàu sang Pháp. Bằng quyết định này, Người
không chỉ vượt qua lối mòn của các bậc tiền bối mà còn vượt qua tư tưởng “nội
Hoa, ngoại di” có từ lâu đời và cả lý thuyết Đại Đông Á đang thịnh hành lúc đó.
Tầm nhìn của Nguyễn Tất Thành không chỉ nằm ở hướng đi mà còn ở mục đích
ra đi. Nếu các bậc tiền bối muốn cầu viện thì Nguyễn Tất Thành muốn tiếp cận
với văn minh Pháp, tìm hiểu cơ chế vận hành, bản chất của xã hội phương Tây
để tìm ra phương cách thoát khỏi sự nô dịch của nó. Dùng văn hóa của kẻ thù để
chống lại kẻ thù là một tư duy hết sức táo bạo.

Bản lĩnh của Nguyễn Tất Thành còn thể hiện cả trong cách đi: Một chàng
trai xứ Nghệ 21 tuổi, với vốn tiếng Pháp còn hạn hẹp và sự hiểu biết xã hội chưa
nhiều, không có người thân quen đồng hành, không có ai tài trợ đã vượt trùng
dương sang phương Tây bằng con đường lao động. Người đã khôn ngoan chọn
nghề thủy thủ để có cơ hội mở mang tầm mắt. Bằng trực cảm và sự thận trọng

mang dấu ấn của một thiên tài, Người hành động theo nguyên tắc mà V.I. Lênin
đã đúc kết: “Chỉ có dựa trên cơ sở hiểu biết những đặc điểm của một thời đại,
__________
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 1, tr. 461.
2. Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Chính trị quốc
gia Sự thật, Hà Nội, 2015, tr.16.

403