Page 57 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

xúc với một số tờ báo tiến bộ của Pháp qua những người lính có tư tưởng chống
1
đối trong quân đội Pháp . Những điều này càng thôi thúc thêm ý chí đi sang
phương Tây của Người.

Như vậy, từ việc hấp dẫn bởi những giá trị của Đại cách mạng Pháp, qua
học tập và chứng kiến thực tế cuộc sống, Hồ Chí Minh càng khao khát tìm hiểu
sự thật của những từ “Tự do - Bình đẳng - Bác ái” vì những nghịch lý giữa lý
tưởng và sự hiện thực hóa lý tưởng của những tên thực dân Pháp trên đất nước
của Người. Và ngày 5/6/1911, Người quyết định sang Pháp, đi tới ngọn nguồn
của các bi kịch và nghịch lý đó.
Đây có thể coi là dấu ấn, ý nghĩa đầu tiên, là những giá trị của Đại cách
mạng Pháp 1789 đối với Hồ Chí Minh trong quyết định xuất dương sang
phương Tây. Nhiều nhà nghiên cứu đã đề cập đến ý nghĩa này, ở đây chúng tôi
muốn nhấn mạnh và phân tích sâu hai điều:
Một là, việc Hồ Chí Minh sớm tiếp xúc với những giá trị của Đại cách mạng
Pháp có ý nghĩa rất nhiều trong sự lựa chọn phương hướng, con đường đi cứu

nước. Bởi, nếu như khi đó, Người chưa hiểu hết tư tưởng dân chủ tư sản nói
chung, thì trái lại, như chúng ta đều biết, Người hiểu rất rõ về tư tưởng phong kiến.
Trong khi phê phán phương pháp cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Chu
Trinh, Người đồng thời còn phê phán Hoàng Hoa Thám “cụ còn nặng cốt cách
phong kiến”. Tức là, lúc này, Người thấy rõ, tư tưởng phong kiến đã quá lỗi thời
về phương diện lịch sử, đồng thời nhận thấy, tư tưởng “Tự do - Bình đẳng - Bác
ái” của nền Cộng hòa Pháp mới đáng quan tâm. Như vậy, việc xuất dương sang
phương Đông hay phương Tây, cũng như việc ngay từ đầu Người đã “bỏ qua” tư
tưởng phong kiến để tìm hiểu ngay những tư tưởng của nền cộng hòa tư sản tiêu
biểu nhất là rất có ý nghĩa trong quá trình tìm đường cứu nước của Người. Chúng

ta có thể đối chiếu với các sĩ phu đương thời để thấy rõ hơn điều này. Ví như cụ
Phan Bội Châu: cụ phải trải qua một con đường nhọc nhằn trong sự phát triển tư
tưởng từ quân chủ (trước 1904) đến quân chủ lập hiến (năm 1906) và phải đến
năm 1912, dưới ảnh hưởng của Cách mạng Tân Hợi (Trung Quốc) mới chuyển
sang lập trường cộng hòa, nhưng ngay cả khi đó, cụ vẫn tiếp tục sử dụng vai trò
của “minh chủ” Cường Để. Hoặc ở khía cạnh khác, cũng không ít người Việt
Nam bị hấp dẫn bởi nền cộng hòa Pháp quốc và cũng đã sang Pháp ở thời điểm
này, như cụ Phan Chu Trinh là tiêu biểu. Nhưng 14 năm sau, khi trở về nước, cụ
vẫn với hành trang tư tưởng về nền cộng hòa Pháp quốc cơ bản không khác gì lúc
ra đi. Hồi ký của Trần Huy Liệu đã nói lên điều này:
“Mỗi chúng tôi, những thanh niên đang mải mê hoạt động, khi được giới
thiệu gặp Cụ, cụ Phan đều ra câu phủ đầu có tính sát hạch:

__________
1. Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh - Những sự kiện, Nxb. Thông tin lý luận, Hà Nội, 1987,
tr. 12.

55