Page 58 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

- Anh đã đọc Dân ước của Lư Thoa hay Vạn pháp tinh lý của Mạnh Đức
Tư Cưu chưa?
- Thưa cụ, đọc rồi ạ!

- Anh Ninh, anh ấy cũng đọc rồi đấy…
Như thế là trong câu chuyện “hải ngoại” của cụ Phan không hề có chuyện
Cách mạng Tháng Mười Nga, chuyện Quốc tế Cộng sản trong đó có chuyện ra
1
đời Đảng Cộng sản Pháp…” .
Với Hồ Chí Minh, Người đi để khám phá những tư tưởng của cách mạng
Pháp, nhưng không dừng lại đó, Người đã sử dụng nó như một vũ khí lợi hại
trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, để rồi đạt tới một sự thức tỉnh mới cao hơn
về chất dưới ánh sáng của Cách mạng Tháng Mười Nga.
Hai là, ý nghĩa của sự tiếp thu, ảnh hưởng của các tư tưởng dân chủ tư sản
nói chung trong quá trình đến với chủ nghĩa Mác-Lênin của Hồ Chí Minh. Đây
là điều ít được đề cập đến. Bởi từ lâu nay, nhiều nhà nghiên cứu thường nhấn
mạnh Người đã đi từ chủ nghĩa yêu nước đến chủ nghĩa cộng sản. Điều này

đúng, và cũng được chính Hồ Chí Minh nói, nhưng theo tôi thì đây chỉ là khái
quát và nếu không đề cập đến môi trường dân chủ tư sản thì chưa đủ. Ở mức độ
nào đó, có thể nói, ngay trước khi sang phương Tây, khi bị cuốn hút bởi những
khẩu hiệu tự do, dân chủ tư sản thì chủ nghĩa yêu nước của Người đã bắt đầu
bao hàm nội dung dân chủ tư sản, mặc dù theo chúng tôi, nó chưa đến độ là
“khác với chủ nghĩa yêu nước của các sĩ phu lớp trước về quan điểm, lập
2
trưởng” . Sau này, trong giai đoạn 1911 - 1920, do có nhiều lý do khác nhau mà
cho đến nay, chúng ta thường nhấn mạnh rằng Hồ Chí Minh không chịu ảnh
3
hưởng tư tưởng dân chủ tư sản . Theo chúng tôi, cũng như Lênin, trong quá
trình tìm đường cứu nước, dừng lại ở nhiều quốc gia tư bản chủ nghĩa phát triển

nhất lúc bấy giờ (Anh, Pháp, Mỹ…), Người đã nhìn ra được hai mặt khác nhau
của tư tưởng dân chủ tư sản. Người thấy được một nước Pháp, nước Mỹ văn
minh và có tự do dân chủ thực sự, đồng thời Người cũng thấy được cả những
hạn chế của nó, đặc biệt là bộ mặt tàn ác của chủ nghĩa thực dân, con đẻ của chủ
nghĩa đế quốc. Do vậy, Người vừa phê phán, vừa học tập, tiếp thu mặt tích cực
của tư tưởng dân chủ tư sản. Người khâm phục “tinh thần cách mạng của nhân
dân Pháp và ý chí giành độc lập của nhân dân Mỹ”. Người cũng thường xuyên
đọc tác phẩm của các nhà tư tưởng trong Đại cách mạng Pháp và tham gia hoạt
động trong không khí tự do dân chủ ở Paris - nơi “có một không khí thân mật và
4
dân chủ, giống như những câu lạc bộ Jacobins của thời Đại Cách mạng Pháp” .
__________
1. Đỗ Quang Hưng, Thêm những hiểu biết về Hồ Chí Minh, Sđd, tr. 128.
2. Đinh Xuân Lâm, Góp phần tìm hiểu cuộc đời và tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 2008, tr. 57.
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 2, tr. 25.
4. Trần Dân tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Sđd, tr. 40.

56