Page 575 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

cho các công dân.
Mặc dù học thuyết của các tác giả có những hạn chế nhất định thuộc về

thời đại lịch sử, tính duy tâm chủ quan trong việc giải thích nguồn gốc nhà nước
và pháp luật, nhưng tư tưởng của các ông đã tạo nên sức ảnh hưởng rất mạnh mẽ
trong thời kỳ cách mạng Pháp, và nhiều quan điểm đã được thể hiện trong bản
Tuyên ngôn Nhân quyền và dân quyền Pháp (1791), trong bản Tuyên ngôn độc
lập Hoa Kỳ (1776) nổi tiếng đồng thời có ảnh hưởng sâu sắc đến việc xây dựng

nhà nước pháp quyền hiện nay. Kể từ Montesquieu và Rousseau, hàng loạt nhà
nước dân chủ với tinh thần thượng tôn pháp luật đã được hình thành trong đời
sống chính trị phương Tây và nhân loại.

2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã

hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân

Trong khoảng thời gian ở Pháp, bên cạnh cuộc sống mưu sinh, Nguyễn Ái
Quốc luôn dành thời gian lên thư viện tìm đọc, nghiên cứu sách, báo, các tác
phẩm khoa học, tiến bộ. Trong số rất nhiều tài liệu Người tiếp cận trên thư viện
tại Pháp, Nguyễn Ái Quốc đặc biệt chú ý và quan tâm tới hai tác phẩm Bàn về
tinh thần pháp luật của Montesquieu và Khế ước xã hội của Rousseau. Người đã
nhìn thấy những điểm cần thiết, tương đồng có thể vận dụng vào xây dựng Nhà

nước phù hợp với khát vọng của toàn dân Việt Nam.
Nỗ lực đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, nhưng Nguyễn Ái Quốc vẫn
nhìn thấy điểm tiến bộ trong tư tưởng của các nhà khai sáng nền dân chủ ở
phương Tây và trên chính đất Pháp. Khi cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp

của nhân dân Việt Nam giành thắng lợi, Người đã vận dụng sáng tạo, linh hoạt
những giá trị lý luận phù hợp trong hai tác phẩm Bàn về tinh thần pháp luật, Khế
ước xã hội để xây dựng mô hình nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân,
do dân, vì dân; thiết lập một nền pháp lý dân chủ mạnh mẽ, khoa học, cách
mạng ở Việt Nam - quốc gia đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á thực hiện trao
quyền làm chủ về tay nhân dân.

Thứ nhất, xây dựng nhà nước do dân là chủ và dân làm chủ
Kế thừa và phát triển quan điểm của hai nhà tư tưởng, chính trị Pháp
Montesquieu và Rousseau, Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh đã xác định cụ thể và
mở rộng khái niệm “dân” trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Trong
mối quan hệ với Nhà nước, “dân” được Hồ Chí Minh định nghĩa là tất cả đồng

bào ta, không phân biệt giai cấp, tầng lớp, lứa tuổi, ngành nghề, tôn giáo,… trừ
bọn bán nước hại dân. Và đã là “dân” của nước Việt Nam thì được là chủ và làm
chủ trong Nhà nước.
Dân là chủ, nghĩa là xác định vị trí của người dân trong Nhà nước. Nhà

573