Page 75 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Như đã đề cập ở phía trên, khẩu hiệu “Tự do, Bình đẳng, Bác ái” và lịch sử cận
đại của Pháp mà Nguyễn Tất Thành đã được học ở trường Pháp - Việt trước đó
đã có tác dụng thúc đẩy Người lựa chọn Pháp, lựa chọn Âu châu cho hành trình

cách mạng của mình. Và chắc hẳn, Sài Gòn, khi ấy đã là thương cảng lớn nhất
nước ta, là thành phố tuy là thuộc địa mà có nhiều ngành công nghiệp nhất cả
nước, nơi đã được Pháp đầu tư, xây dựng được ví như “Hòn ngọc Viễn Đông”
và những thực tế mà Nguyễn Tất Thành được chứng kiến lúc bấy giờ càng thôi
thúc Nguyễn Tất Thành hiện thực hóa mong muốn sang Pháp của mình. Về vấn
đề này, tác giả Trần Bạch Đằng đã nhận định: “Hẳn là tình hình kinh tế xã hội
Sài Gòn có kích thích thêm Nguyễn Tất Thành vốn sẵn ý chí đi Âu Mỹ “Xem
1
xét họ làm như thế nào” để rồi “trở về giúp đồng bào chúng ta” .
Với một số ý kiến nghi ngại về mục đích đi ra nước ngoài của Nguyễn Tất
Thành - Hồ Chí Minh vào năm 1911, linh mục Trương Bá Cần, lúc bấy giờ ở
Sài Gòn đã viết: “tất cả cuộc đời của một vĩ nhân, kể cả những biến cố lúc đầu,
thường được nhìn qua lăng kính của sự thành công… Hai mươi tuổi đầu rời quê

hương, mang trong lòng tâm sự của một kẻ mất nước, thấy bất lực trên quê
hương, thấy không tin ở sự viện trợ của các nước Á Châu, Nguyễn Tất Thành ra
đi có thể vì thất vọng, có thể vì muốn tìm một giải pháp cho quê hương, điều
chắc chắn là trong đầu óc người trai biệt xứ luôn có một sự tìm kiếm. Đi tới đâu
cũng nhận xét, cũng ghi chép, cũng tìm bạn, cũng gây ý thức. Một người tha
phương cầu thực chắc chắn không thể sớm có những ý thức và hành động như
2
thế” . Giáo sư Trần Văn Giàu cũng đã đồng ý với lập luận này: “Năm 1911,
3
Nguyễn ra đi với mục đích tìm đường cứu nước” .
Chỉ với bốn tháng ngắn ngủi ở đất Sài Gòn (từ tháng 2 đến đầu tháng
6/1911) Nguyễn Tất Thành đã trang bị được những hành trang thiết yếu về vật

chất, tinh thần, phương tiện phục vụ cho hành trình ra đi của mình. Với những gì
tiếp nhận được, Sài Gòn đã trở thành nơi đánh dấu sự chín muồi cả về nhận thức
lẫn hành động để Nguyễn Tất Thành thực hiện lựa chọn của mình. Ngày
4/6/1911, Nguyễn Tất Thành lấy tên là Văn Ba rời phân cuộc Liên Thành
thương quán xuống tàu của Pháp mang tên Amiral Latouche Tréville. Ngày
5/6/1911, con tàu rời thương cảng Sài Gòn đưa người thanh niên Việt Nam yêu
nước ra đi tìm con đường giành độc lập tự do cho dân tộc. Trong tác phẩm Địa
chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh, các tác giả đã nhận định về sự kiện này:
“Ở Sài Gòn, năm 1911 xảy ra một việc, đương thời là nhỏ, rất bình thường,
không ai biết đến, nhưng về sau nó sẽ là một thời điểm quan trọng trong lịch sử
__________
1. Trần Văn Giàu - Trần Bạch Đằng, Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb. Thành phố
Hồ Chí Minh, 1998, tr. 340.
2. Phan Ngọc Liên, Hồ Chí Minh những chặng đường lịch sử, Nxb. Hải Phòng, 2005, tr. 70.
3. Trần Văn Giàu, Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ XIX đến cách mạng Tháng
Tám, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 1993, tr. 20.

73