Page 79 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

Ông Nguyễn Sinh Sắc đã giới thiệu với Nguyễn Tất Thành về Trương Gia
Mô khi biết con trai đang có ý định đi về phương Nam.
Tháng 8/1910, người thanh niên Nguyễn Tất Thành theo ghe buôn vào

Nam. Đến Phan Rang, ghe buôn ghé lại cảng biển Ninh Chữ, tại đây, Người
chứng kiến cảnh thực dân Pháp cười khoái trá khi thấy đồng bào ta bị chết đuối
vì chúng. Khoảng tháng 9/1910, từ Phan Rang, Nguyễn Tất Thành đến làng Hà
Thủy, phủ Hòa Đa (nay là xã Chí Công, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận) để
tìm gặp Trương Gia Mô. Để giữ bí mật, Trương Gia Mô gửi Nguyễn Tất Thành
vào chùa Phước An lưu trú ban ngày, ban đêm mới đưa về nhà mình. Sau đó,
Trương Gia Mô đến Phan Thiết gặp những người sáng lập trường Dục Thanh để
bàn cách giúp đỡ con cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Đề nghị này được Nguyễn
Quý Anh (hiệu trưởng trường khi đó) chấp nhận. Vì vậy, Nguyễn Tất Thành đã
rời nhà Trương Gia Mô, vào dạy học tại Trường Dục Thanh.
Trong bối cảnh chung của đất nước, những năm 1907-1908 là những năm
đỉnh cao của phong trào chống sưu, thuế khắp nơi trong cả nước. Thực dân

Pháp thẳng tay đàn áp phong trào, đóng cửa hàng loạt các trường học tư thục,
vì cho rằng nội dung giảng dạy ở các trường học tư thục đã góp phần khuyến
khích học trò và nhân dân tư tưởng chống Pháp. Vậy mà, các nhân sĩ yêu nước
tại Phan Thiết lại mạnh dạn mở trường dạy học, đặt tên là Dục Thanh. Về mặt
chính trị, tên trường đã rõ ràng nói lên ý đồ của những người chủ trương mở
trường, đó là nhằm giáo dục thanh thiếu niên theo xu hướng “khai dân trí, chấn
dân khí, hậu dân sinh”. Về mặt nội dung giảng dạy, trường đã thể hiện tính
dân tộc và lên án chế độ thực dân theo chủ trương cải cách của Phan Chu Trinh.
Trong bối cảnh lịch sử xã hội lúc bấy giờ, nội dung giảng dạy của Trường Dục
Thanh là tiến bộ. Nếu trường có điều kiện tồn tại lâu dài, thì nơi đây có thể trở

thành là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng những tư tưởng tiến bộ, phát triển nhiều
hạt nhân cách mạng của vùng đất Bình Thuận, góp phần vào phong trào cách
mạng chung của cả nước.
Nguyễn Tất Thành dạy học tại Trường Dục Thanh từ tháng 9/1910 đến
tháng 02/1911. Thầy Nguyễn Tất Thành là thầy giáo trẻ tuổi nhất Trường Dục
Thanh lúc bấy giờ (20 tuổi). Theo sự phân công của nhà trường, thầy Thành dạy
môn Thể dục và trợ giảng các môn còn lại của trường: Chữ Quốc ngữ, Hán văn,
Pháp văn thay cho các thầy giáo khác khi các thầy không lên lớp. Thể dục là
môn học khá mới mẻ, chưa có trường tư thục nào đưa môn Thể dục vào dạy
chính thức. Việc tập thể dục được tổ chức hàng ngày. Do điều kiện cơ sở vật
chất của trường còn thiếu thốn, thầy Thành đã khắc phục bằng việc tổ chức cho
học trò lao động để làm sân bãi.

Những ngày nghỉ, thầy Thành thường dẫn học trò đi xem hát tuồng và các
lễ hội văn hóa dân gian do nhân dân quanh vùng tổ chức. Qua các nhân vật trong
tuồng, thầy Thành phân tích hình ảnh nghệ thuật, phân biệt nhân vật thiện - ác,

77